Jurnalist, yoxsa sülh qurucusu?
Seymur Kazımov
30 ilə yaxın davam edən Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi hər iki ölkənin media mənsublarına da təsirsiz ötüşməyib. Bu illər ərzində beynəlxalq təşkilatların sülh quruculuğu ilə bağlı layihələrinə vətəndaş cəmiyyəti təmsilçiləri ilə yanaşı jurnalistlər də cəlb olunub. Buradan əsasən iki məqsəd hasil olurdu: jurnalistlərə sülh quruculuğuna dair vərdişləri aşılamaq və jurnalist yazısı ilə prosesə töhfə vermək.
Hər iki məqsəd nəzəri cəhətdən həm mümkün, həm real görünsə də, digər tərəfdən jurnalistika prinsipləri ilə müəyyən ziddiyyət təşkil edir. Jurnalistin sülhə töhfə verməsini də, təəssüflər olsun ki, bir çoxu səhv anlayır, sanki jurnalist müharibənin dəhşətlərini yazmalı deyil, çünki sülhə ziyandır. Belə deyil, “sülhə töhfə” o deməkdir ki, jurnalist hazırladığı materialda nifrət nitqinə, münaqişə tərəflərindən birinə simpatiyaya, öz dövlətinin müharibəsini işıqlandıranda onun maraqlarını müdafiə etməyə və başqa bu kimi hallara yol verməli deyil.
Jurnalist bəşəriyyətin yox, yalnız auditoriyasının qarşısında hesabatlıdır. O söz verir ki, yalan danışmayacaq, yalan yazmayacaq. O “nə zamansa dünyada və Qafqazda sülhü yayacağam” kimi iddiada olmur. Jurnalist öz təxəyyülünü deyil, mövcud olanı lentə alır və yazır. Dağılmış bir kəndə daxil olursa, orada ancaq dağıntı görünürsə, onun fotosunu çəkir. Cəsədlərin və yaxud digər həssas məsələlərin lentə alınıb-alınmaması isə etik məsələdir, bunun da sülhə dəxli yoxdur. Jurnalist publisist deyil, heç yazıçı da deyil. Jurnalist mövcud olanı başqalarına göstərəndir. Fikir verin, “mövcud olanı”, yəni nəyisə düzüb-qoşmur. Buna da fikir verin ki, biz peşəkar və vicdanlı jurnalistlərdən danışırıq, digər kateqoriyalı həmkarlarımızdan gözləntimiz yoxdur. Aydın məsələdir ki, bir yazı müharibəni alovlandıra da bilər, o alovu söndürə də.
İstər “İkinci Qarabağ” müharibəsi dövründə, istərsə də postmüharibə dövründə həm şəxsən qarşılaşdığımıza, həm də müşahidələrimizə əsasən deyə bilərik ki, peşəkar və vicdanlı jurnalistlərdən gözləntilər bu deyildi. Müharibənin dəhşətlərini işıqlandıran media mənsubundan sülhpərvər yanaşma tələb olunurdu. Yerli hökumətlər tez-tez deyir ki, jurnalist müharibədə qələmini süngüyə çevirməlidir, milli maraqları qorumalıdır; beynəlxalq ekspertlər də təklif edirdilər ki, jurnalist sülhə töhfə versin. Müharibənin, hərbi əməliyyatların və bunların törətdiyi humanitar fəlakətin ortasında dayanan jurnalistin ilk işi sağ qalmaq, ikinci vəzifəsi də informasiya verməkdir.
…2020-ci il. Oktyabrın 17-də Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin birləşmələri Gəncə şəhərini növbəti dəfə bombalayır. Hadisə yerindəyik. Dağıntılar altından insan cəsədləri çıxarılır. Xəstəxanalardan birinə yollanırıq. Orada dağıntılar altından çıxarılmış sakinlərlə görüşürük. Bu an diqqətimi çarpayıda yatan uşaq cəlb edir. O vaxt 3 yaşı vardı – Xədicə Şahnəzərli. Xədicənin atası, anası və 11 aylıq bacısı həmin gecə həlak oldular. Xalası yanında idi, səssizcə ağlayırdı, məlumatı yox idi ki, uşağın bütün ailə üzvləri artıq həyatda yoxdur. Mən bilirdim, özünə demədim. Çox narahat idi, tez-tez telefonuna baxırdı, xəbər gözləyirdi… Amma onun eşitmək istəmədiyi və bilmədiyi xəbər artıq çıxmışdı… Özünə bir söz demədim, palatadan çıxdım. Bir neçə dəqiqədən sonra Xədicənin yatdığı yerdə fotosu və əhvalatı dünyanın aparıcı media qurumlarından birində dərc olundu.
Sülh quruculuğu gərəkli və vacib işdir, amma bu, başqalarının işidir.
Müəllifin başqa yazıları:
Jurnalistika fakültəsi və “qabiliyyətli” tələbələr
Ədəbi dil normalarına əməl etməklə yalan danışmaq olarmı?
Jurnalist seçim qarşısında: vicdan, yoxsa pul?
Medianın yaratdığı “qəhrəman” və “düşmən” obrazlarının cəmiyyətə təsiri
Sosial medianın ənənəvi media üzərində qələbəsinin əsas səbəbləri
Azərbaycanda media niyə biznesə çevrilə bilmir?
“Ölü jurnalist material hazırlaya bilməz”
İtkin düşən alpinistlər, mübahisə edən nazirliklər, susqun media və bloqçular
Peşəkar jurnalist olmağın yükü… Azərbaycanda
Azərbaycan televiziyalarının seçki reallıqları
Medianın “həqiqəti üzə çıxarmaq” problemi
Gənc jurnalistləri kimlərdən qorumalı?
Mətbuat Şurasının qurultayı nə ilə yadda qaldı?
Keyfiyyətli jurnalistika tədrisinə necə nail olmalı?
Tənqidə dözümsüzlük problemi və onun fəsadları
Sosial medianın qanuni yollarla inhisara alınması
Təhlükəli tendensiya: jurnalistin siyasətə qarışması
Jurnalistin vətəndaş mövqeyi olmalıdırmı?
Vətəndaşın “informasiya aclığı” problemi
KİV-lə işin düzgün qurulması təlimatı
Azərbaycan əhalisinin “media savadlılığı” göstəriciləri
Natamam jurnalistika, məlumatlı əhali
İnformasiya təminatı effektiv kommunikasiyanın əsas şərtidir
Mətbuat konfransını işıqlandırmaq qaydaları: nələrə diqqət etmək lazımdır?
Jurnalistə hücum: demokratiyaya, vətəndaşa, dövlətə vurulan zərbə
ABŞ söz, mətbuat azadlığı sahəsində hegemonluğunu itirirmi?
Jurnalistlərin Posttravmatik Stress Pozuntusu problemi
KİVDF-nin “Qəzetlər nə zaman öləcək” sualına cavabı
Keyfiyyətli jurnalistika təhsilinin bazası: azadlıq, müstəqillik
Qeyri-peşəkar mətbuat katibləri və “psix” jurnalistlər
Mətbuat günümüz və bu günün reallığı
Manipulyasiya – jurnalistikanın gizli funksiyası
KİV-in nəzarət mexanizmi niyə çalışmır?
Dağlıq Qarabağ məsələsini beynəlxalq tədbirlərdə necə səsləndirməli?
Jurnalist mitinqdə və ya PRESS gödəkcəsi indulgensiya deyil
Seçkidə məğlub olan jurnalistin peşəsinə dönüşü etikdirmi?
Media koronavirusla bağlı hansı suallara cavab tapmalıdır?
Operativ qərargahın informasiya siyasəti
