Media koronavirusla bağlı hansı suallara cavab tapmalıdır?

10 Mart 2020
comments
Novator.az
Posted in Manşet Media Tribuna Yazarlar

Seymur Kazımov

Dünyanı koronavirus adlı bir xəstəlik bürüyüb – ən çox Çində, İtaliyada, hətta qonşumuz İranda insanları öldürür. Azərbaycanda isə bununla bağlı ictimai müzakirə keçirilmir. Təbii ki, söhbət mediadan gedir. Bir-iki müsahibə və məqaləni çıxmaq şərtilə, yalnız protokol tipli xəbərlər verilir.

Əsas suallar və onlardan doğan narahatlıqlar:

Qlobal Sağlamlıq Təhlükəsizliyi İndeksi dövlətlərin epidemiyalara qarşı mübarizə hazırlığı barədə reytinq cədvəlini açıqlayıb. Keçmiş SSRİ ölkələrindən Latviya, Rusiya və Ermənistan ən yaxşı, Qazaxıstan, Azərbaycan və Türkmənistan isə ən zəif hazırlıqlı ölkələr olan cərgədə göstərilib. Digər tərəfdən də ABŞ Dövlət Departamenti vətəndaşlarına Azərbaycana və bir neçə ölkəyə səfər etməyi tövsiyə etmir.
Virusa qarşı əsas tədbirlərdən biri də şəxsi gigiyenadır. Masallı və Astaradakı xəstəxanalarda karantində saxlanılan bir qrup pasiyent günlərlə isti suyun olmadığından şikayət edib.
Bir ay müddətində bağça, məktəb və universitetlər bağlı olacaq – koronavirus təhlükəsinə görə. Nəzərə alsaq ki, Novruz tətili yaxınlaşır, əksəriyyət məlum virusa görə xarici ölkələrdəki tətillərini də təxirə salmalı olub, deməli, Bakı və digər böyük şəhərlərdə də insanlar meydanlara, parklara, ticarət və əyləncə mərkəzlərinə axışacaq. Bu tip kütləvi və ictimai məkanlarda hansı tədbirlər görüləcək? İçərişəhərdə 19-29 mart tarixində Novruz festivalının keçirilməsinə hazırlıq gedir.
Çin Xəstəliklərə Nəzarət və Profilaktika Mərkəzinin məlumatına görə, virusdan ölənlərin çoxu yaşı 50-dən yuxarı olanlardır. Dəmiryol vağzalında, avtovağzallarda hansı profilaktik tədbirlər aparılır? Yəqin ki, İrandan gəlib, Azərbaycandan keçib Gürcüstana gedən və xəstəlik aşkarlanan şəxs barədə məlumatlısınız. Dövlət Avtomobil Nəqliyyat Xidmətindən deyiblər ki, o şəxs İrandan Azərbaycana müntəzəm daşıma olmayan marşrutla gəlib və müntəzəm olmayan marşrutla da Gürcüsana gedib. Maraqlıdır, həmin şəxslə bərabər o maşrutda neçə nəfər olub və onların aqibəti məlumdurmu? Ümumiyyətlə, bu tip qanunsuz sərnişindaşımanın qarşısı niyə alınmır?
Gürcüstanda martın 2-dən 16-dək tədris prosesinə fasilə verildi. Onlar bunu apreldəki yaz tətili ilə kompensasiya edəcəklər, yəni proqram öncədən planlaşdırıldığı kimi davam edəcək. Uzun illərdir ki, Azərbaycan məktəblərində yay tətili iyunun 14-də başlayır və tez-tez şikayət olur ki, tədris proqramı bitib, amma uşaqlar məktəbə getməyə məhkumdurlar. Azərbaycanda bu sistem necə tənzimlənəcək, dərs ili uzadılacaqmı, yoxsa?..
Tədris və təlim-tərbiyə müəssisələri demək olar ki, mart ayı ərzində qapalı olacaq. Hansı təxirəsalınmaz tədbirlər görülür? Büdcədən 10 milyon manat vəsait ayrılıb. Nəyə xərclənəcək bu pullar? Apteklərdə spirt və maska qıtlığı yaşanır, hətta dövlət başçısı da bununla bağlı göstərişlərini verib.
Koronavirus maliyyə bazarlarını çökdürüb, dünya iqtisadiyyatı təhlükə altındadır. Proses Azərbaycana necə təsir edib?
Virusla mübarizə aparmaq üçün əsas şərtlərdən biri də qida məhsullarının – ətin və yumurtanın yaxşı bişirilməsidir. Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi bununla bağlı restoran və kafelərdə monitorinq aparıbmı?
Virusun yayılmasından ən çox zərər çəkən sahələrdən biri də turizmdir. Dövlət Turizm Agentliyi turoperatorlara tövsiyə edib ki, koronavirusun yayıldığı ölkələrə getmək arzusunda olan vətəndaşlarımızı səfərin mümkün riskləri barəsində məlumatlandırsınlar. Ölkə daxilindəki turizim obyektlərində, otellərdə vəziyyət necədir?
Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzi Çindən onlayn sifarişləri dayandırmağı məsləhət görür. Bugünədək Çindən gətirilən məhsullar yoxlamaya məruz qalıbmı? Virus demək olar ki, bütün dünyada yayılıb və Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzinin fəaliyyəti yalnız məhsulların yoxlanılması ilə məhdudlaşırmı?
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının ekspertləri hesab edirlər ki, yoluxucu xəstəliklərin çoxalması həm də iqlim dəyişiklikləri ilə bağlıdır. Azərbaycan da bu dəyişiklikdən əziyyət çəkən ölkələrdən biridir.

Suallar çoxdur, elə bu suallarla müşayiət olunan narahatlıqlar da. Amma çoxusunun ya cavabı yoxdur, ya da natamam cavablardır. Bunun isə bir izahı var – azad, müstəqil medianın olmaması. Olsaydı, bu və digər hallar müzakirəyə çıxarılar, həll yolları göstərilər və insanlar da maariflənərdi.

Azərbaycan mediası koronavirusa qədər sıradan çıxıb. Əksini sübut etmək indi jurnalistlərin və medianın öhdəsinə düşür.