Hikmət Nazim
Elektron kitabdan qaçanların bir bəhanəsi var: qoxu. Kitab qoxusu. Guya kitabın qoxusunu hiss etmədən oxuya bilmir, oxuduqlarını başa düşmürlər. Halbuki gün ərzində əllərindəki telefon vasitəsilə saya-hesaba gəlməyəcək qədər gərəksiz informasiya qəbul edirlər. Nə qəzet qoxusu alırlar, nə jurnal. O gərəksiz informasiyaları kimsə onların beyninə üfürmür, əlbəttə. Elə onları da oxumaq, göz yormaq məcburiyyətindədirlər. Oxuyurlar.
Bu dəxlisiz romantika jurnalistika sahəsində də özünü göstərir. Adamlar xəbəri çox zaman saytların sosial şəbəkələrdə açılmış səhifələrindən oxuyurlar, amma müsahibənin telefonla alınmasına qarşı çıxırlar ki, “canlı” alınmır.
Bir baş redaktorla “Messenger”də söhbət edirdik. Müxbirlərindən birinin hazırladığı müsahibəni təriflədim, dərdi açıldı. Müxbiri yıxıb-sürüməyə başladı. Dedi, ona işi öyrədə bilmirəm. Müsahibi üzbəüz görüşə razı sala bilmir, hər bəhanəyə aldanır.
Nədən şikayətçi olduğunu anlaya bilmədim. Düzü, oxu sayı üçün ürəyi gedir. Haqqında danışdığım müsahibənin çox yaxşı oxunduğunu, üstəlik, bu müsahibədən sonra polemika açıldığını, ciddi-ciddi adamların reaksiya verdiyini dedim. Yenə öz bildiyini çağırdı: “Qaqa canı, alınmamışdı, quru idi…” Fikrimcə, müxbirlə aralarında problem vardı.
Birincisi, müsahibənin “ölü” olduğunu görən redaktor özü onu canlandırmağa çalışmalıdır ki, peşənin sirlərinə hələ təzə-təzə yiyələnməyə çalışan müxbir vəziyyətdən çıxa bilsin. Hərçənd mən o müsahibənin virtual yolla alındığını yalnız baş redaktor deyəndən sonra bildim. Yəni olduqca oxunaqlı, axar-baxarlı alınmışdı. Bəlkə də müxbir müsahiblə görüşsə, ikisindən birinin dili topuq çalacaq, müsahibə o qədər gözəl alınmayacaqdı.
Müxbirlə baş redaktoru baş-başa buraxıb keçək əsas məsələyə. O redaktor tək deyil, çoxu bir bəhanə ilə müasir texnologiyanı başından eləmək istəyir. Halbuki bir balaca fikirləşsələr, başa düşərlər ki, 500 səhifəlik kitab daşımaqdansa, 150-200 qramlıq elektron kitab daşımaq daha rahatdır; ona görə ki, belədə bir kitabı oxuyub yorulanda e-kitabın yaddaş kartına yüklənmiş digər kitaba da baxmaq imkanı olacaq.
Eləcə də müsahibə məsələsində vəziyyət eynidir. Müxbir müsahiblə görüşüb sadəcə sual verəcəksə, müsahibin cavabından sual çıxarmayacaqsa, yəni öncədən hazırlanmış sualları verib canını qurtarmağa çalışacaqsa, eləcə də müşahidələri əsasında qeydlər (bu qeydlər müsahibin jestlərini, mimikalarını mötərizədə yazmağa kömək edə bilər) aparmayacaqsa, ofisdə oturub telefonla danışmağı, yaxud görüntülü söhbət etməyi daha məqsədəuyğundur; çünki bunun ardınca bir başqa müsahiblə də danışa bilər.
Bunun əvəzinə redaksiya gücü reportyorlara verə bilər. O reportyorlar sahəyə gedər, müşahidə də edər, müsahibə də… Yeri gələndə şəkil çəkib, qeyd də aparar.
Təəssüf ki, bu gün əksər saytlarda redaktorlar müxbirə tapşırıq verməyin daşını atıb. Əslində isə yeri gələndə müsahibəyə göndərdikləri müxbirin suallarını belə gözdən keçirməli, əlavələr etməlidirlər. Redaktorlar materiala sifarişçi gözüylə baxmalıdırlar. Əyər-əskiyinə baxıb ona görə sayta yerləşdirməyə, qəzetdə yayımlamağa qərar verməlidirlər. Həm də bir növ müxbiri işlədə-işlədə öyrətməlidirlər.
Müxbirin hər hazırladığı materialı sorğu-sualsız dərc edəcəklərsə, istifadə olunan alətlərin nə olduğunun bir önəmi qalmır. Yəni müxbir müsahiblə görüşsə də, görüşməsə də, reportyor hadisə yerinə getsə də, getməsə də öz qabındakını yazacaq; çünki üzərinə heç nə qoyulmayıb, özü “yontulmayıb”, plyus redaktorun, oxucunun ondan nə istədiyini bilmir.
Bir ara müxbir işləmiş biri kimi deyirəm, istənilən halda istifadə olunan alətlərin nə olduğunun o qədər önəmi yoxdur. İşə qəbul zamanı çalışdığım media orqanlarından birinin redaktoruna dedim ki, səhhətimdən dolayı mən hər dəqiqə hadisə yerinə gedə bilməyəcəm, öhədliyimdə olan ərazilərdəki əlaqələrimdən istifadə edəcəm. Dedi, necə edirsən elə, səndən tələb olunan materialları vədəsində çatdır.
Dediyim odur, sürət əsrində yaşayırıq, hər kəs çalışdığı sahədə əlində olan müasir texnoloji imkanlardan maksimum dərəcədə yararlanmalıdır. Ən azı bunu unutmamaq lazımdır ki, hər yarım saatda bir hansısa qurumun press-relizini, xəbər agentliklərinin hazırladığı xəbərləri kopyalamaqdansa, telefonla alınmış müsahibəni işləyib, sayta elə onu yerləşdirmək daha faydalıdır.
Müəllifin başqa yazıları:
Yayılan cəsəd şəkilləri nəyə xidmət edir?
“Kirpi”, “Mozalan”, yoxsa “Kobramedia”?
Bakılının erməni musiqisinə qulaq asmağı
Medianın azad fikrə reaksiyası
Səhv kimdədir: müxbirdə, redaktorda, yoxsa?
Qanalı Əhməd və azərbaycanlı Rasim
Senzura haqqında bir neçə kəlmə
Hakimiyyətdən ev alan jurnalistlərə deyilənlər
İntim görüntüləri yayılan kimdir?
Şura “11” deyir, İşçi Qrupu “9”…
Hamamda “iki nəfər ölüb”, yoxsa “kişi və qadın”?
Müxbiri müsahibin ayağına verənlər…
Bölgələrdən niyə xəbər yoxdur?
Moskva razılaşması haqqında bir neçə söz
Televiziyalar niyə hələ də var?
Əminənin qətlində türk seriallarının payı
