Mətbuat günümüz və bu günün reallığı
Seymur Kazımov
Jurnalistikanı tez-tez incəsənətlə səhv salırlar, yəni onu yaradıcılıq sahəsi hesab edirlər, üstəlik, yazı-pozunun ilahi istedad olduğunu da deyirlər.
Jurnalistikanın yaradıcılıqla əlaqəsi yoxdur. O, dəqiq elm olmasa da, zərgər dəqiqliyi tələb edən peşədir. Bir az da dərinə getsək, jurnalistikanı idmana bənzədə bilərik; nə qədər nəfəsimiz çatır, orqanizm ağrıya, əzaba, təzyiqə… fiziki, mənəvi, psixoloji zərbələrə tab gətirir – işləyə bilərik.
İdmandakı ədalətsiz hakim anlayışı jurnalistikada da var. Onlar da imkan versə, işləyirik.
Azərbaycanda jurnalistika ildə bir dəfə yada düşür – iyulun 22-də. Həsən bəy Zərdabinin 1875-ci ilin 22 iyulunda əsasını qoyduğu “Əkinçi” qəzetinin cəmi 56 nömrəsi nəşr olunsa da, onun Azərbaycan ictimai fikrinin inkişafındakı xidmətləri əvəzsizdir.
Müasir Azərbaycan mətbuatına baxdıqda isə onun “Əkinçi”nin deyil, sovet-kommunist jurnalistikasının davamçısı olduğu aydın nəzərə çarpır.
Hakimiyyət media ilə sıx əlaqənin, işbirliyinin tərəfdarı olduğunu deyir. İstər “Əkinçi”nin zamanında, istər Sovet İttifaqı vaxtı, istərsə də müstəqilliyin ilk illərində və ikinci onilliyində Azərbaycan mətbuatı azad olmayıb. Vəziyyət o qədər qəlizdir ki, bayramı da jurnalistlərə məhz hakimiyyət keçirir.
Jurnalistika çox paradoksal peşədir – həm xalqın xidmətçisi deyirlər, eyni zamanda dördüncü hakimiyyət adlandırırlar. Jurnalistika xidmətçisi olduğu insanların ağıl və hisslərinin hakimidir. Yəni normalda belə olmalıdır. Azərbaycanda isə media zorla sovet dövrünə ilişdirilib – manipulyasiya etmək, təbliğat-təşviqat işləri, düşmən-qəhrəman obrazlarının yaradılması. Azərbaycanda media siyasi qərarlara tabedir, odur ki, xalqın deyil, “bir qrupun” xidmətçisidir.
Azad KİV yalnız konkret dövlətlərin yox, bütün bəşəriyyətin universal dəyəridir. Azad medianın mövcudluğu ölkənin və onun vətəndaşlarının potensialını ortaya qoyan ən vacib aktordur. Azad media inkişafın təməlidir.
1643-cü ildə İngiltərə parlamenti senzura haqqında qərar qəbul etdi. Buna ilk qarşı çıxan dövrün publisisti, ictimai xadimi Con Milton oldu. Milton “Aeropaqitika” sərlövhəli məqaləsində senzuranın qısa zamanda ləğvinə çağırır, onun törədəcəyi fəsadları, insanların kütləvi savadsızlığa düçar olacaqlarını elmi əsaslarla sübut edirdi.
ABŞ Konstitusiyasına ilk düzəliş həm də jurnalistlərin azad fəaliyyət göstərmələrinə təkan verdi: “Konqres söz və mətbuat azadlığını məhdudlaşdıracaq qanun qəbul edə bilməz”.
Almaniya, Fransa kimi ölkələrin mətbuat tarixinə nəzər salsaq, onları bugünkü inkişafa gətirən əsas amillərdən biri kimi azad medianın yaranmasını görə bilərik.
Qədim Samuray Kodeksində yazılıb ki, hər gün özünüzü ölü kimi təsəvvür edin. Təsəvvür edin ki, sizi qılıncla doğrayırlar, vəhşi heyvanlar sizi didib-parçalayır və s.
Müasir jurnalistika da belə təsəvvürlərə yol açır. Çünki işimiz “ən təhlükəli peşələr” arasında hər il öz “layiqli” yerini tutur. Amerikalı siyasi xadim Horas Grili belə deyib: “Jurnalistika sizi öldürə bilər. Amma həyatda qalmısınızsa, siz bu peşəyə minnətdar olmalısınız”.
22 iyul Azərbaycan mətbuatının yaranmasının növbəti ildönümüdür. Hər il olduğu kimi bu il də təmtəraqlıdır: banketlər, ziyafətlər, sertifikatlar, diplomlar, pul mükafatları, tortlar, gül buketləri, başqa qiymətli hədiyyələr…
İllər öncə bir qrup baş redaktoru Türkiyəyə istirahətə də aparırdılar. Metropoliten bir dəfə jurnalistlərin yolunu Batumidən də salmışdı. Belə “parlaq” günlər də olub.
Ev hədiyyəsi bu il yoxdur, amma söz veriblər ki, gələn il mütləq olacaq.
Bayramımız mübarək!
Müəllifin başqa yazıları:
Jurnalistika fakültəsi və “qabiliyyətli” tələbələr
Ədəbi dil normalarına əməl etməklə yalan danışmaq olarmı?
Jurnalist seçim qarşısında: vicdan, yoxsa pul?
Medianın yaratdığı “qəhrəman” və “düşmən” obrazlarının cəmiyyətə təsiri
Sosial medianın ənənəvi media üzərində qələbəsinin əsas səbəbləri
Azərbaycanda media niyə biznesə çevrilə bilmir?
“Ölü jurnalist material hazırlaya bilməz”
İtkin düşən alpinistlər, mübahisə edən nazirliklər, susqun media və bloqçular
Peşəkar jurnalist olmağın yükü… Azərbaycanda
Azərbaycan televiziyalarının seçki reallıqları
Medianın “həqiqəti üzə çıxarmaq” problemi
Gənc jurnalistləri kimlərdən qorumalı?
Mətbuat Şurasının qurultayı nə ilə yadda qaldı?
Keyfiyyətli jurnalistika tədrisinə necə nail olmalı?
Tənqidə dözümsüzlük problemi və onun fəsadları
Sosial medianın qanuni yollarla inhisara alınması
Təhlükəli tendensiya: jurnalistin siyasətə qarışması
Jurnalistin vətəndaş mövqeyi olmalıdırmı?
Vətəndaşın “informasiya aclığı” problemi
KİV-lə işin düzgün qurulması təlimatı
Azərbaycan əhalisinin “media savadlılığı” göstəriciləri
Natamam jurnalistika, məlumatlı əhali
İnformasiya təminatı effektiv kommunikasiyanın əsas şərtidir
Mətbuat konfransını işıqlandırmaq qaydaları: nələrə diqqət etmək lazımdır?
Jurnalistə hücum: demokratiyaya, vətəndaşa, dövlətə vurulan zərbə
ABŞ söz, mətbuat azadlığı sahəsində hegemonluğunu itirirmi?
Jurnalistlərin Posttravmatik Stress Pozuntusu problemi
KİVDF-nin “Qəzetlər nə zaman öləcək” sualına cavabı
Keyfiyyətli jurnalistika təhsilinin bazası: azadlıq, müstəqillik
