Nəsr
Nərimanın yazmayan qələmləri
Dünyaya ötən əsrin 58-ci ilində (iyun ayının 3-də) Qaraçöp mahalında göz açmış Nəriman Əbdülrəhmanlının 65 yaşı tamam olur. Nərimanı çoxdan, lap çoxdan tanıyıram, amma tanıdıqlarımın arasında Nəriman yeganə adamdır ki, onunla haçan, harda və necə tanış olduğum yadımdan çıxıb. Nəriman həmin günü yaxş...
Paralel xətlərin kəsişməsində
Lev Tolstoyun “Anna Karenina” romanı haqqında Fəxri Uğurlu “Bütün xoşbəxt ailələr bir-birinə bənzəyir, bədbəxt ailələrinsə hərəsi bir cür bədbəxt olur”. Elə ilk cümlədəncə paralelizm, kontrast, qarşıqoyma. Xoşbəxt ailə, bədbəxt ailə. Tolstoy haqq yolunun, həqiqətin, Allahın birliyinə inanırdı. Xoşb...
Xoşbəxtliyin ölümcül dozası
Qustav Floberin “Madam Bovari” romanı haqqında Fəxri Uğurlu Flober Balzak kimi məhsuldar deyildi. Təqribən altmış illik ömründə bir sıra kiçik həcmli əsəriylə yanaşı cəmi üç roman ərsəyə gətirmişdi: “Madam Bovari”, “Salambo”, bir də “Duyğuların tərbiyəsi”. Əsərlərini böyük əziyyətlə, vasvasılıqla, z...
Təsadüflər cənnətindən zərurət türməsinə
Fəxri Uğurlu Alber Kamünün “Yabançı” romanı haqqında Vur-tut qırx dörd yaşında Nobel mükafatına layiq görülmüş Alber Kamü filosoflar arasında yazıçı, yazıçılar sırasında filosofdur. Əlcəzairin kasıb məhəlləsində atasız, ehtiyac içində böyüsə də, bir fikir adamı kimi o, çox tez yetişmişdi. 1960-cı i...
Onore de Balzakın etiqadı
Dahi yazıçının “Qobsek” novellası haqqında Fəxri Uğurlu Balzak haqqında pıçıltıyla danışmaq mümkün deyil. Onun yaradıcı qüdrəti ağlasığmaz möcüzələr göstərib. Hələ gəncliyində Napoleonun heykəlciyinin pyedestalına öz əliylə belə yazmışdı: “Onun qılıncla başladığını mən qələmlə tamamlayacağam”. Doğru...
Oblomovla Bazarovun dialoqu
Anton Pavloviç Çexovun “6 №-li palata” povesti haqqında Fəxri Uğurlu 1889-cu ildə 29 yaşlı Anton Çexov məşhur jurnalist, naşir, tənqidçi Aleksey Suvorinə məktubunda yazırdı: “…Yeri gəlmişkən, Qonçarovu oxuduqca təəccüblənirəm. Öz-özümə deyirəm: nəyə görə mən indiyəcən Qonçarovu birinci dərəcəl...
Ştirnerdən Bazarova anarxizm
İvan Sergeyeviç Turgenevin “Atalar və oğullar” romanı haqqında Fəxri Uğurlu Bədii əsər onu yazanın xəyalı, yuxusudur. Yazıçının yuxusunu doğru-düzgün yozmaq üçün onun söykəndiyi fəlsəfi-estetik prinsiplərdən, onun dünyagörüşündən xəbərdar olmalısan. Məsələn, Dostoyevskinin, Tolstoyun əsərlərini İnci...
ANAR
Görkəmli ədibin yubileyinə təbrik əvəzi Anar Azərbaycanda ən çox oxunan, əsərləri ən çox müzakirə olunan yazıçılardandır. O zaman uşaq olsam da, yadımdadır ki, “Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi” romanı işıq üzü görəndən sonra az qala hər küçəyə, hər evə çəkişmə-dartışma salmışdı. Anlayan da, anla...
Divana döşəli Budda
İvan Aleksandroviç Qonçarovun “Oblomov” romanı haqqında Fəxri Uğurlu Gözdən-könüldən uzaq əyalət kəndi. İdillik məkan. Bu kənddə vaxt irəliləmir, zaman öz oxu ətrafında fırlanır. Bu kəndin insanı zəhmiylə əzən uca dağları, sərt qayaları yoxdur, əvəzində yazda yaşıl çəmənlə, qışda qarla örtülən alçaq...
Knyaz Xristos
Dostoyevskinin “İdiot” romanı haqqında Fəxri Uğurlu “İdiot” romanı Fyodor Mixayloviç Dostoyevskinin yaradıcı ömrünə yekun vuran “Xəmsə”nin ikinci əsəridir. “Xəmsə”yə qədərki yaradıcılığı nə qədər maraqlı olsa da, Dostoyevskini dünya miqyaslı böyük yazıçıya çevirən bu beş romandır: “Cinayət və cəza”,...
Gözlənən ölümün melodiyası
“Cəhənnəmdən keçmiş mələk” avtobioqrafik romanına əlavələr silsiləsindən Müəllif: BİRCƏ Hərdən çox göynəyirəm, deyirəm Allah nənəmə lənət eləməsin, qoyaydı həkim bıçağı məni anamın bətnindən qaşıyıb küllüyə tullayaydı, yoldan ötən sümsük it qan pıtığının içində cücərməyə başlayan dölümü, mayamı yey...
Allahı öldürən filosof
Dionis elçisinin dörd ünsürü Fəxri Uğurlu Yeni Avropa fəlsəfəsində irrasional xəttin banisi Artur Şopenhauer təbiətin, insanın, bütövlükdə varlığın kor bir iradənin əlində oyuncaq olduğunu deyəndə vahid dünya iradəsini nəzərdə tuturdu, elə bir qüdrətli iradəni ki, onun dalğaları kainatın bütün nöqt...
Allahı qoruyan şair
Ramiz Rövşənin “Çərpələng uçuran bir uşaq kimi” şeiri ətrafında gəzişmə Fəxri Uğurlu Bu şeir azadlıq haqqında, daha doğrusu, azadlıqla Allahın vəhdəti haqqındadır. Allah dediyimiz insan idealının zirvəsi, azadlığın pik nöqtəsi, ruhun ən uca məqamıdır. Şair o məqama can atır. Əslində, Ramiz Rövşənin...
Milyon illik tənhalıq
Qabriel Qarsia Markesin “Gözlənilən bir qətlin tarixçəsi” povesti haqqında Fəxri Uğurlu Doğrudanmı bizim taleyimiz əlimizdə deyil? Doğrudanmı insan oğlunun həyatı fələyin lotereya oyununda çıxan rəqəmlərin təsadüfi ardıcıllığından asılıdır? Doğrudanmı ömrümüz nə əvvəli, nə də sonu görünən səbəb-nəti...
İnsan ovu, ölüm xofu, heçlik arzusu
Uilyam Folknerin “Qırmızı yarpaqlar” hekayəsi haqqında Fəxri Uğurlu Hindu qəbiləsinin başçısı ölüb. Qəbilənin adətinə görə, onun atı, iti, nökəri, daha doğrusu, qulu da yanında dəfn olunmalıdır. Qara qul isə qaçıb. İndi hinduların müqəddəs borcu onu tutub canını almaq, sonra başçını ədəb-ərkanla tor...
Nifrət üçbucağı
Ernest Heminqueyin ən güclü hekayəsi haqqında Fəxri Uğurlu Varlı-hallı amerikalı, rindanə ömür sürən, həyatın həzzlərini dibinəcən dadmağa çalışan Frensis Makomber arvadını da götürüb Afrikada ova çıxır. Fəqət bahalı əyləncə növü sayılan ov mərasimini sifariş verməkdə Makomberin başlıca niyyəti heç ...
Dünya nəsrinin şah əsəri
Lev Tolstoyun “Hərb və sülh” roman-epopeyası haqqında Fəxri Uğurlu Böyük şairlərin, yazıçıların bir qismi öz şah əsərini yaradıcılığının erkən mərhələsində, bir qismi də ömrünün sonuna yaxın, tam yetkinləşmiş yaşlarında yazıb (Höte kimi bütün ömrü boyu yazan da var). Tolstoyu birincilərə aid eləmək...
Bilmədiyin dildə tamaşanın dili
İsmayıl Rafiqoğlu Teatr tamaşasını bilmədiyin dildə izləmək başqa bir aləmdir. Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrında Lev Tolstoyun povesti əsasında səhnələşdirilən “Kreyser sonatası”nı gürcü dilində izlədim. Əsl sənətin dili olmur və dili bilməyəndə də bir imkan qazanmış olur, tamaşanı emosi...
Qoqenin cavabsız sualları
Simran Qədim Məşhur fransız postimpressionist rəssamı Pol Qoqenin ilk baxışdan həddən artıq adi, primitiv görünən, əslində isə son dərəcə ağır, dərin, müəmmalı sualları insanın özünü dərk etməyə başladığı qədim zamanlardan bu yana önəmini qoruyub saxlayır: “Biz haradan gəlmişik?”, “...
Zəfər yağışı (“Düşüncələr” silsiləsindən)
Mətanət Natiq Zəfər yağışı 8 Noyabr ZƏFƏR günüdür. Bayırda bərk yağış yağır. Elə yağır ki, su sel kimi axır. Sonsuz səma belə şəhidlər üçün ağlayır, yas tutur. Şəhid oğulların qəbrini qucaqlayıb ağlayan bəmbəyaz saçlı anaların göz yaşlarına qarışır yağan yağış. Şəhidlərin məzarlarını yuyub təmizləyi...