Qarışqa (“Yerin-göyün Tanrısı” silsiləsindən)
Mahir N. Qarayev
I
Hər şeyi bilən Allah!
Qaranlıqda ayağımın izini görən Allah!
Mən bir qara qarışqayam –
səndən bircə qarışdayam, səndən bircə qarışda…
Yüküm çəkimdən ağırdı –
fil də çəkməz mən çəkdiyim bu yükü;
Yolum təkcə bu cığırdı –
bu cığırın mən bilirəm hər cikini-bikini…
Fələk qarğamış kimiyəm –
qar-qamıştək bitdiyim bu cığırda;
Bir qara qarğış kimiyəm –
qar-yağıştək əridiyim, itdiyim bu çuxurda…
Bu çuxurda hamı məndən iridir –
mən hamıdan sısqası;
Bu cığırda hamı məndən diridir –
mən hamıdan ölüvayı, axsağı…
Halım yoxdu
çığırmağa-bağırmağa,
çağırmağa dilim yoxdu –
haqqım yoxdu cınqırımı çıxarmağa…
Ağır-ağır bu yerişlə,
fağır-fağır bu duruşla,
varım-yoxum bu qəpiklə, bu quruşla –
mən bir həqir qarışqayam, mən bir fəqir qarışqa…
Yol getməyə başqa yol yox yolumda,
olan yolum – bu çığırdı, bu çığır;
Bu cığırdı əvvəlim də, sonum da,
nə karəyəm çızığımdan – cığırımdan çıxmağa?!
Bu cığırdı mənim solum-sağım da,
sağım-solum – bu çığırdı, bu çığır;
Heydən düşüb əlim də, ayağım da –
gücüm yoxdu bu cığırın axırına çıxmağa…
II
Mən bir qara qarışqayam,
mən bir kifir qarışqa –
mən gözlərə fil görünən ufaq, tifil qarışqa…
Mən bir tifil qarışqayam,
qarış-qarış boyum yox;
Hər yerdə, hər qarışdayam,
heç yerdə heç nəyim yox…
Mən hamıdan aşağıyam,
mən hamıdan dərində –
cığırımın sonundayam, çuxurumun dibində;
Quyumu dərin etmisən –
əlim çıxıb ipindən;
Dualarım çatmır sənə
bu çuxurun dibindən…
Kimsədən diləyim yoxdu,
kimsədən gileyim yox;
Yer üzündə yerim yoxdu,
Göy üzündə göyüm yox –
mən bir veyil qarışqayam, mən bir səfil qarışqa…
Səfil-səfil, veyil-veyil,
nə yerdə, nə göydəyəm;
Yaratdığın gündə deyil,
unutduğun gündəyəm!
III
Bir ayrısı, özgəsi yox
bu kökdə, bu biçimdə:
Varlığımın kölgəsi yox
yoxluğumun içində!
Nə azımdan əsər qalıb,
nə çoxumdan xəbər var;
Nə sözümdə kəsər qalıb,
nə canımda təpər var.
Nə çölüm var – baxıb-baxıb
özgə yansın çölümə;
Nə içim var – yanıb-yanıb
çevriləm öz külümə!
Bükülməyə bel nə gəzir,
dikəlməyə qıçım yox;
Sürünürəm dizin-dizin,
yeriməyə gücüm yox.
Göz açandan batıb qalıb
səsim çıxmır içimdən;
Gör haçandan batıb qalıb
sözüm çıxmır içimdən.
Ogün-bugün
içimdədir son sözüm,
dilimin lap ucundadır son sözüm;
ha çığırım bu çığırda,
ha bağırım bu çuxurda –
qopub düşmür lal dilimin ucundan!
Hər şeyi bilən Allah!
Qaranlıqda ayağımın izini görən Allah!
Ayağımın izi yoxdu,
buynuzlarım içimdə;
Bir ayrısı, özgəsi yox
bu kökdə, bu biçimdə!
IV
Ovçum sənsən,
ovun mənəm –
qolumda qandal yarası,
canımda çarmıx həvəsi…
Dustağın,
girovun mənəm –
kürəyimdə ağır xaçım,
qulağımda azan səsi…
Mən bir qara qarışqayam –
qanad açıb uçmayan;
Səndən bircə qarışdayam –
hara qaçam-qaçmayam…
Başım üstdə dar ağacım,
boğazımda ilgəyim;
Darta bilmirəm bu xaçı –
ovuclarım göynəyir…
Qarnım ac,
qanadım qırıq,
üstüm-başım çirklidir;
Bircə qarış aralı dur –
cındırımdan cin hürkür!
V
Qovan sənsən –
daş götürüb, ha qovduqca qovan sən;
Qaçan mənəm –
baş götürüb, ha qaçdıqca qaçan mən…
Dırnaqlarım qopuq-qopuq,
topuqlarım didilmiş;
Dizim gömgöy, çapıq-çapıq,
lələklərim ütülmüş…
İstim-tüstüm
çıxa-çıxa təpəmdən
təpərimdən damcı əsər qalmayıb;
daş qalmayıb atılmasın dalımca,
qanadıma tuş gəlməyən bircə kəsək qalmayıb!
Bircə hovur
nəfəsini dərmədən,
bircə kərə büdrəmədən, durmadan
qovan sənsən – gah o, gah da bu küncə;
Bu qan-tərin,
bu tər-qanın içində,
qəfəs-qəfəs bu zindanın içində
qaçan mənəm – çərləyincə, ölüncə!
Ovunmağa
zərrə qədər ümid yox –
qovulmaqdan canımda hey qalmayıb;
Dağ qalmayıb mən aşmayan,
düz qalmayıb mən keçməyən –
mən uçmayan bir tikə göy qalmayıb!
VI
Qovan sən,
qovulan mənəm –
kəsilən, soyulan mənəm;
qarışqatək qanı axan,
quş kimi sağılan mənəm!
Qovan sən,
qovulan mənəm –
uçmaqdan yorulan mənəm;
qarışqatək təzə qanad çıxaran,
quş kimi qanadı qırılan mənəm!
Bu ağ varaq qaşdan-qaşa uçunca –
daşlanan mən, tapdanan mən, qaçan mən;
Bu son yarpaq qırılınca, düşüncə –
son şairin ruhu kimi göy üzündə uçan mən…
VII
Sən – başqasan,
Mən – başqayam;
Mənim yerim ayaqdadır, Sən – başdasan!
Sən bəndənin Allahısan,
Mən Allahın bəndəsi;
Sən – Tanrısan, mən – bir ufaq qarışqayam…
Özün seçdin bu yolu Sən,
bu yol Sənin yolundur;
yol üstündə hər nə varsa, qolubağlı qulundur…
Qolubağlı bir qulunam,
dayanmışam yolunda –
gözləyirəm, Tanrım gəlib yoldan haçan keçəcək;
Uzaqbaşı gəlməyəcək,
keçməyəcək bu yoldan,
keçəndə də öz qulunu tapdayacaq, keçəcək…
Mən – Allahın bəndəsiyəm,
Sən – bəndənin Allahı;
Tanrısına qul olanın nə qorxusu, nə dərdi?!
İndi durub nə deyəsən,
neyləyəsən Sən axı?! –
özün seçdin bu yolu Sən, özün kəsdin bu şərti…
Şahə qalxmış at kimisən,
dəmir nalın pud kimi –
dırnağından od tökülür hər yala, hər yalmana;
Ürəyimdə çat kimisən,
kürəyimdə yük kimi –
ilan kimi dil çıxarıb mənəm sənə yalmanan…
Sən – tapdayıb ucalansan,
Mən – tapdanıb kiçilən,
kiçildikcə içimdəki tifil Tanrı filləşir;
Qarışqaya dönən filəm
ayağın altında mən –
ayağının altına bax, gör əlinə nə keçir…
Gör əlinə nə keçəcək
qarışqadan, ya fildən –
bəs gözünə özün boyda Tanrı dəysə qəfildən?!
