Amerikalı şərhçi: “Putini diz çökdürəcəyik”
ABŞ-ın “The Berkshire Eagle” qəzetində ölkənin Rusiya ilə münasibətlərinə dair məqalə dərc olunub. Məqalənin müəllifi qəzetin şərhçisi və redaksiyanın məsləhət şurasının həmsədri Donald Morrisondur. Novator.az saytı məqaləni ingilscədən çevirərək oxucuların diqqətinə çatdırır.
Yazıq Co Bayden. On illər boyu ictimai-siyasi arenada külüng döyəndən sonra, nəhayət, ABŞ-ın prezidenti postuna gəlir, amma prezidentliyi son onilliklərin ən ciddi problemlərlə qarşılaşdığı zamana – pandemiya, qiyam və iqlim dəyişkənliyi dövrünə təsadüf edir.
İldən-ilə ABŞ-da və dünyada qlobal istiləşmə, daşqınlar, fırtınalar, meşə yanğınları artır. Aramsız quraqlıq və daşqınlar üzündən münbit torpaqlar məhv olur, yararsız hala düşür.
Artıq iqlim dəyişkənliyi milli təhlükəsizlik məsələsinə çevrilib. Müdafiə Nazirliyi bəyan edib ki, daşqınlar, dənizlərdə suyun səviyyəsinin artması ABŞ-ın 79 hərbi bazasının fəaliyyətinə mənfi təsir göstərəcək, hətta o bazaların bəzisi bağlanacaq. Pentaqon qlobal istiləşmə səbəbindən milyonlarla insanın qaçqın düşəcəyini, siyasi və iqtisadi durumun qeyri-sabit olacağını proqnozlaşdırır.
Təhlükəsizlik ekspertləri isə iqlim dəyişkənliyi fonunda Rusiyanın daha şanslı olmasına diqqət çəkirlər. Mütəxəssilər hesab edirlər ki, Rusiya ərazilərinin çoxu şimalda yerləşdiyinə görə onun torpaqlarının korlanması təhlükəsi yoxdur. Ona görə də Rusiya dünyanın kənd təsərrüfatı və iqtisadi güc mərkəzinə çevrilə bilər.
Dünya istiləşdikcə Rusiyanın böyük neft və meşə (ağac) ehtiyatları daha çox əhəmiyyət daşımağa başlayacaq. Rusiya indidən Şimal Buzlu okeanında buzların əridilməsi işinə xərc qoymaq və orada həm iqtisadi, həm hərbi varlığını gücləndirmək niyyətindədir.
Bəs Rusiyanın bu planları niyə problem sayılsın? Çünki bu ölkə illərdir dünyada mənfi imic formalaşdırıb. Hazırda Rusiyada korrupsiyaya uğramış diktator rejimi hökm sürür. Bu rejim ABŞ və Avropaya qarşı kiber müharibə aparır, seçkilərə müdaxilə edir, xarici ölkələrə sığınan dissidentləri zəhərləyir, jurnalistləri evində öldürür, qonşu dövlətlərin ərazisinə göz dikir, onların torpağını zəbt edir, 2014-cü ildə Ukraynanın Krım bölgəsini ilhaq etdiyi kimi.
Son dövrlərdə isə Rusiya ABŞ-ı avropalı müttəfiqlərindən ayırmaq üçün avropalılara rus neftinin və qazının asan yollarını göstərir.
Rusiyanın bu qədər narahatlığa səbəb ola bilməsinin bir günahı da ABŞ-ın özündədir. 1991-ci ildə Sovet İttifaqı dağılanda Rusiyada xaos hökm sürürdü. O vaxt ABŞ Rusiyaya yardım əlini uzada bilərdi. Bunu etməkdənsə ABŞ bir sıra keçmiş Sosialist bloku (Şərq bloku) ölkələrini NATO-ya üzv olmağa dəvət etdi və anti-sovet alyansını Rusiyanın sərhədlərinə qədər genişləndirdi. ABŞ hətta orada ballistik raketlər də yerləşdirdi.
Bu gərəksiz, qıcıqlandırıcı addımlar Rusiyada Qərbin mühasirəsinə düşmək qorxusunu artırdı. Ona görə ABŞ-la münasibətlər pisləşməyə başladı.
2009-cu ildə Barak Obama ABŞ prezidenti kimi Rusiya ilə yenidən münasibət qurmağa çalışdı və bir müddət bunun üzərində işlədi. Obama və Rusiyanın o dövrdəki prezidenti Dmitri Medvedyev yeni strateji silahlara dair müqavilə imzaladılar. Ancaq Vladimir Putin 2012-ci ildə prezident postuna qayıdan kimi ABŞ-dan xeyli dərəcədə üz döndərdi. Çünki onun ayrı planları vardı: əvvəlcə sönmüş Rusiyaya sovet dövründəki təhlükəsizliyi və əzəməti qaytarmaq, sonra isə köhnə haqq-hesabları çürütmək.
Putin Rusiyanın qonşularını əldən saldı, onların ərazilərini ilhaq etdi və daxildə öz populyarlığını artırmaq üçün ABŞ-ı mənəvi cəhətdən sarsıtmaq yolunu tutdu. O, Donald Trampla dostluğundan yararlanıb NATO ilə münasibətləri pozdu və ABŞ-ın Krımla bağlı Rusiyaya qarşı tətbiq etdiyi sanksiyaları zəiflətdi. Nəticədə hakerlikdə və seçkilərə müdaxilədə ittiham olunan Rusiya bu qınaqlardan yaxasını kənara çəkə bildi.
Putin Rusiyanı dədə-baba mülkü kimi idarə edir. Onun ciddi rəqibləri yoxdur və bu yaxınlarda hakimiyyətini daha 16 il uzatmaq üçün qanunu da dəyişdirib. Putin ABŞ-ın yeni prezidenti Baydenə və bütün dünyaya indən belə də bir müddət problem olaraq qalacaq.
Donald Tramp Moskva ilə daha sıx əlaqələr qurmağa çalışsa da, ABŞ-da Rusiyadan narazılıq artmaqdadır. “Pyu” (Pew) Araşdırma Mərkəzinin sorğusu göstərir ki, son illərdə amerikalılar arasında Rusiyanın hörməti çox aşağı düşüb.
Rusiya ilə necə davranmaq lazımdır? ABŞ bu ölkənin son haker hücumlarına cavab verməli və avropalı müttəfiqləri ilə dağılmış birliyini bərpa etməlidir. Eyni zamanda Rusiya ilə mövcud əlaqələr dərinləşdirilməli və ortaq maraq nöqtələri tapılmalıdır.
İqlim dəyişkənliyi, qlobal istiləşmə gələcəkdə Rusiyanın dadına çata bilər, ancaq Putin o vaxta qalası deyil. Ona görə də o, indiki mərhələdə Rusiyanın uğradığı ziyanı minimuma endirmək fikrinə düşə bilər.
ABŞ-ın etməli olduğu daha bir iş var: soyuq müharibəni canlandırmaq və cilovlama siyasəti yürütmək. Söhbət vaxtilə Kubada yaranmış raket böhranından – “Karib dənizi böhranı”ndan getmir, söhbət yumşaq güc elementlərinin tətbiqindən, qarşlıqlı mədəni əlaqələr və təhsil mübadiləsi proqramından gedir. 1958-ci ildə ABŞ belə bir planı işə salmışdı, indi o plan ölü vəziyyətdədir.
Sovetlər bizə – Amerikaya şair Yevgeni Yevtuşenkonu, bəstəkar Dmitri Kabalevskini, “Bolşoy Teatr”ın balet truppasını göndərirdi. Biz isə onlara Benni Qudmanı, Boston Simfonik Orkestri və “Motley Crue” qrupu kimi sənət nümunələrini təqdim edirdik.
Bu, ədalətli bir mübarizə idi. Sonda biz qalib gəldik, Sovet İttifaqı isə dağıldı.
Mən “Bolşoy Teatr”ın, Moskva Simfonik Orkestrinin, çağdaş rus fantastik filmlərinin, Andrey Tarkovskinin filmlərinin vurğunuyam. Ona görə də durmayın, onları gətirin Amerikaya! Yeni şeylər öyrənə bilərik. Biz də ruslara Ceyms Teylor, Billi Ayliş, Kolson Uaythed, Kənde Vayli və “Hamilton”u göndərək.
Biz Putini diz çökdürəcəyik. Əvvəl də belə olmuşdu.
Donald Morrison
Mənbə: Berkshireeagle.com
