Aynurun hekayəsi: “Bıçaq altında”
Yanvarın 27-si mərhum jurnalist Aynur Mirhəsənin doğum günüdür. Yaşasaydı, 44 yaşı olacaqdı. Aynur Mirhəsən 1976-cı ildə Bakıda anadan olub. Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsini bitirib. “Yeni Müsavat”, “Üç nöqtə”, “Həftə içi” qəzetlərində, Mediaforum.az, Ann.az saytlarında çalışıb. 2016-cı ildən Türkiyənin İstanbul şəhərində ikinci ali təhsil alıb və orada yaşayıb. 2020-ci ilin yanvar ayının 18-də Türkiyədə xəstəxanada dünyasını dəyişib, iki gün sonra Azərbaycanda torpağa tapşırılıb.
Aynur hekayələr də yazırdı. Onun oxuculara təqdim etdiyimiz “Bıçaq altında” hekayəsi 2011-ci il dekabrın 2-də Mediaforum.az saytında işıq üzü görüb.
Aynur Mirhəsən
Cərrahiyyə otağı heç də barəsində eşitdiklərinə uyğun gəlmirdi. Vaxtilə anan həkimlərin kəsib-tökdüyü otağı belə təsvir eləmişdi: “Hər tərəf ağappaq, hər yer bumbuz”. İlk dəfə təşrih olunduğun əməliyyat otağı soyuq deyildi, adi palatalardan bir qədər iri olan bu otaqda xeyli tibbi avadanlıq, iki də cərrahiyyə stolu vardı – hərəsi otağı ikiyə bölən pərdənin bir üzündəydi.
Otağa girəndə qorxu-filan hiss eləmirdin. İlk dəfə təşrih olunacaqdın deyə səni daha çox heyrət dolu maraq bürümüşdü.
Sol tərəfdəki stolda əməliyyat olunacağını deyəndə səni gülmək tutdu – xəstələrin daşındığı xərəyə bənzəyirdi. “Yəni bunun üstündə yaracaqlar məni?” Düzdü, bir az hündür, bir az da ensizdi, hər iki tərəfində xəstənin qollarını bağlamaq üçün çıxacaq vardı və bu, stolu xaça bənzədirdi…
Cərrah hələ gəlməmişdi, səni tibb bacısı və anestezioloq qarşıladı.
– Hə, dizini bura qoy, çıx stola.
Bunu deyən anestezioloqdu, stola yaxınlaşıb sol ayağını balaca ayaqaltına qoydun və sağ dizinlə yüngül təkan verib stola qalxdın, müvazinətini düzəldib uzandın. Gözün sol tərəfdəki balaca stolun üstünə düzülmüş tibb alətlərinə – bıçaq, qayçı, tutacaq və sairə alətlərə sataşdı. Ətin ürpəşdi, səni qəribə bir duyğu çulğadı, anlaşılmaz bir istilik ildırım sürətiylə damarlarından beyninə axmağa, sonra da ürəyinə dolmağa başladı. Bayaqkı marağın həyəcana, yüngül titrəməyə çevrilmişdi. Sanki yayın istisindən hansısa sərinliyə düşmüşdün və hardansa əsən meh sənə özü kimi yüngül üşütmə gətirmişdi. Qollarını yana açanda bu üşütmə səni bir də silkələdi, saçının ucundan ayaq barmaqlarına qədər bütün əzalarını titrətdi. Az qaldı ürəyinin guppultusundan qulaqların tutula. Dinib-danışmadan, kamerasının obyektivini hər tərəfə yönəldib bütün gördüklərini lentə alan operator kimi ətrafındakıları – tibb bacısını, anestezioloqu, hətta özünü də müşahidə eləməyə başladın.
Tibb bacısı əvvəlcə sağ qolunu bağladı, sonra ayaqlarını…
“Zalımın qızı, məni yatızdırandan sonra bağlayardın da. Gözüm baxa-baxa nə qandallayır!..”
Yenə güldün və bu gülüş həm ürəyinin guppultusunu, həm də bədəninin titrəməsini nisbətən xəfiflətdi.
İndi də anestezioloqun hərəkətlərini müşahidə eləyirdin. Həkim sol qoluna sistem qoşdu, damarına adını bilmədiyin maye buraxdı. Damara vurulan növbəti iynə göz qapaqların ağırlaşdırmağa başladı…
“Yox, yummayacam, görüm nə qədər ayıq qala biləcəm…”
Var gücünlə gözlərini açıq saxlamağa çalışırdın.
“Yumulmasın, yumulmasın gözlərim…”
Amma bu sənin əlində deyildi.
Gözlərin qapandı.
Kim deyir ki, narkozda olanda əməliyyat olunduğunu hiss eləmirsən? Sadəcə, bədəninin kəsilib-doğranmasına müdaxilə edə bilmirsən, əks-reaksiyan əlindən alınır, ağlın məntiqsiz, şüurun anlaqsız vəziyyətə gətirilir.
Narkozun tək bir şeyə – duyğuya gücü çatmır. Onu korşalda bilmir narkoz. Hər şeyi elə gözüyumulu görür duyğu. Hər şey ona bağlıdı. Nəyi ki duymursan, o, yaddaşında da qalmır. Həyatının o anları itirilmiş olur sənin üçün.
Duyğunun o anlarda hiss elədikləri uzun zaman insanın yaddaşında qalsa, o ağırlıq tezcə çəkilib getməsə, ürək buna dözməz, ölər insan. Yox, ölüm daha asan çıxış yoludu, insan bütün ömrü boyu anlaqsız qala bilər. Bəlkə bu təhlükənin real olduğunu bildikləri üçün əməliyyatdan dərhal sonra həkimlər xəstələri ayıltmağa çalışırlar – var gücləriylə şillələyib “ayıl, ayıl” deyirlər.
Bu sözü eşitməyinə hələ çox var… İki saat… Bəlkə də bir az artıq…
Gözlərin qapanan kimi ağappaq dünyaya düşdün. Yelpiklər aləminə. O qədər çox idilər ki, sayıb qurtarmaq olmazdı. Qəfildən hamısı böyüməyə başladı. Və sən dalğalanıb yarpaqlanan bu yepyekə yelpiklərdən gah birinin, gah da o birinin içində görməyə başladın özünü. Yox, uçub-eləmirdin, bunun fərqindəydin, amma birindən o birinə necə keçirdin, bax, bunu dərk eləyə bilmirdin. Tək duyduğun oydu ki, bu yelpiklər dəyişir – əvvəl sağdakının içindəydinsə bir azdan soldakının içinə girirdin.
Bir azdan yelpiklər yoxa çıxdı. Özünü dördkünc hiss eləməyə başladın, çünki gözünün önündəki yol-keçid dördküncdü və orda hərəkət o qədər sürətliydi ki, sən özününmü irəlilədiyini, yoxsa bu keçidinmi sənin sağından, solundan şütüyüb keçdiyini ayırd eləyə bilmirdin. Anlaqsızlıq və məntiqsizlik.
Amma duyduğun şey səni yanıltmır – sən dördküncləşmişdin…
Ani olaraq yenidən insan şəklinə düşürsən…
Sonra tanış olmayan mənzərələr qarşılayır səni – sən hələ nə gördüyünü anlamamış sürətlə dəyişən mənzərələr. Sanki oynaq bir kompüter qrafikasının içindəsən… gedirsən…
Rənglər… Narkoz dünyasının öz rəngi var. Bu dünyanın rəngləri də vardı içində. Amma boşluq başlarkən əhatə olunduğun rəngi indi təsvir eləmək sənin üçün o qədər də çətindir… Boz, qəhvəyi, sarı rənglərin qarışığından alınma nəsəydi. Bəlkə də bu dünyada o rəngdən olmadığına görə adını da tapa bilmirsən.
Rəng yorucu deyildi, bayaqdan yoxa çıxan yelpiklər aləminin ağ, əsrarəngiz dünyası üçün darıxmırdın da. Bu yeniliyin nə olması, onun qavranılması başını elə qatmışdı ki, beyin yalnız bir şey haqda fikirləşirdi: “Bu rəng nədi?”
Bu anın nə qədər çəkdiyini bilmirsən. Sürətlə mənzərələr dəyişir…
Qəfil ürəyinin dartıldığını, gözəgörünməz bir əlin ürəyinə sarı uzandığını və onu özünə tərəf çəkdiyini duyursan. İlahi, insan əti, əzası da saqqız kimi, rezin kimi bu qədər dartıla, uzana bilərmiş… Sən ürəyinin, əzələlərinin ən azı bir neçə metrə qədər dartıldığını duyursan. Bu duyğu sənə o qədər üzücü, sıxıcı, nəhayət, ağrılı gəlir ki… İlahi, bu nə ağrıdı? Nədi bu? Kiminsə əli ürəyindən tutub çəkir, çəkir, uzadır… Sən bu əldən qurtula bilmirsən, heç cəhd də eləyə bilmirsən buna. Çünki səndə müqavimət yoxdu… O iqtidarda deyilsən, nə gücün var, nə taqətin… Özünü o tanınmaz əldən qurtarmağa, sadəcə, halın yoxdu. O da bundan istifadə eləyib ətini daha bərk çəkir, uzadır, uzadır… İlahi, nə vaxt qurtaracaq bu? Nədi axı bu?!
Birdən nəfəsinin çatmadığını, boğulduğunu hiss eləyirsən: “İlahi, ölürəm yoxsa? Hava, hava…” Bu məntiqsiz və anlaqsız narkoz dünyasında da dəyərliymiş hava…
Belə nə qədər çırpındığını bilmirsən, bu havasızlıq uzun çəksəydi nə olardı, onu da bilmirsən…
Sən:
– Az qalmışdı boğulum. Nəfəsim çatmırdı, ölürdüm…
Assistent qız:
– Hə, əməliyyatın ortasıydı. Birdən boğulan adamlar kimi əllərini, ayaqlarını tərpətdin. Anestezioloq sənə oksigen verən trubkanı düzəltdi, sakitləşdin.
Hə, indi nəfəsin gəldi, deyəsən, o tanımadığın əl də ürəyini buraxdı. Hə, yadına düşdü, nəfəs gələn an sanki şüurun da özünə qayıtdı: “Sakit ol, əməliyyat stolundasan axı. Həkimlər səni əməliyyat edirlər. Sakit ol! Sakit ol!”
Yenə ağappaq bir dünyaya qərq oldun. Amma bu dəfə yelpiklər yoxdu. Sonra yenə rənglər dəyişməyə başladı, yenə tanış olmayan, nə olduğunu anlaya bilmədiyin təsvirlər görməyə başladın. Əvvəl sağ üzün, sonra sol qolun, daha sonra başın saqqız kimi dartılmağa, uzanmağa başladı. Bax, o əllər yenə peyda oldu, sənin halsızlığından, iqtidarsızlığından ləzzət alır, bədəninin harasından istəsə yapışır və ətini istədiyi qədər dartır, dartır, uzadır, uzadır… Balaca uşaq saqqızını dostlarından daha çox uzada bilməsiylə öyünürmüş kimi…
Ağrılar içərisində qovrulur, getdikcə taqətsizləşirsən, üstəlik, ona mane ola bilməmən də sənə əzab verir. Qəfil kəşf edirsən ki, bütün bu ağrılar sənin fiziki yox, duyğusal bədəninin üzvlərinin ağrısıdı. Dartılan duyğusal bədəninin hissələridi. Sən ruhunun ağrılarını çəkirsən bayaqdan… Fiziki olaraq heç bir ağrın yoxdu…
Bunları – fiziki bədəninlə duyğusal bədənini bir-birindən ayırd edən anda qulağına səslər gəlməyə başlayır, amma bu səslər sözlərə, cümlələrə çevrilmir. Onların nə məna kəsb elədiyini anlaya bilmirsən, uzaqdan gələn uşaq səsindən savayı. Yox, yanılmırdın, səni heç qara da basmır, bu, uşaq səsidi, ağlayan bir uşağın səsi…
Sən:
– Doktor, mən huşsuzkən sizin danışıqlarınızı eşidirdim.
Cərrah:
– Ola bilməz… Eşidə bilməzdin. Bəzi şeyləri hiss eləyə bilərdin, o da əməliyyatın lap axırlarında.
Sən:
– Uşaq ağlayırdı. Bunu lap aydın eşitdim.
Cərrah:
– Hə, o biri stolda balaca oğlan uşağını sünnət eləyirdilər. Yəqin onun səsiymiş…
Narkozdan ayılmaq huşsuz olanda keçirdiyin duyğulardan da ağır və dözülməzdi. Tədricən özünə gəlirdin. Anlayırdın ki, əməliyyat bitib, amma hələ də nəfəs almırsan. Qəfil dəhşət bürüdü səni. “İlahi, nəfəs almıramsa, necə sağ qalmışam. Bəlkə ölmüşəm? Axı nəfəs almıram. Onda niyə ürəyim dayanmır?”
Kimsə:
– İndi aparatı ayıracam. Çalış, özün nəfəs al. Məni başa düşdün?
“Nə aparat? Nəyi ayıracaqsan?” deyirsən. Amma bu dediklərini özündən başqa kimsə eşitmir.
Aparatı ayırmaq istəyən anestezioloq idi. Ağzında ancaq hava borusu qalandan sonrakı ilk 4-5 saniyədə yenə nəfəs ala bilmədin. Ürək döyüntünün artdığını hiss elədin. İlk nəfəs almaq istəyi… Olmadı. İkinci cəhd… Yenə də olmadı… Üçüncü cəhd… Aha, hava gəldi, hava… Sonra da yuxu.
Sən yatdın…
Amma ayıltdılar. Anestezioloq idi:
– Hə, nəfəs ala bilirsən? Afərin!
“Çox çətindi nəfəs almaq”. Amma öz səsin öz qulağına da gəlmirdi. Heç həkim də eşitmirdi sənin dediklərini, öz işində idi. Sən yenə yatdın…
Yenə ayıltdılar. Bu dəfə də o idi – anestezioloq:
– İndi ağzındakı borunu çıxaracam. Çalış nəfəs alasan, yaxşı?
Bu dəfə nəfəs almaq bayaqkından da çətin oldu. Gözlərin bərəldi, huşsuz vəziyyətdə havasızlıqdan əziyyət çəkdiyin hissləri təzədən yaşadın. İndi anestezioloqun nə dediyini də eşitmirdin, havasızlıqdan qulaqların batmışdı. Bir neçə cəhd… Alınmırdı. Alınmırdı… Dərindən, lap dərindən… İlahi, ürəyin partlayacaq ki… İlahi, kömək ol! Ölürsən…
Son cəhd. Nəhayət! Hava gəldi, ciyərlərinə oksigen çatdı və budəfəki daha şirin yuxu oldu…
Bu dəfə oyadan cərrah idi:
– Sən yenə yatdın? Ayıl, yatma. İndi palataya aparacaqlar səni, yatma.
***
İkinci əməliyyat… gözlənilmədən gəldi. Cərrahla bərabər əməliyyat otağına endin. Bu dəfə qorxurdun, hətta qorxudan rəngin də ağarmışdı. “Qorxma, burdayam”. Nisbətən təskinlik tapırsan bu sözlərdən, amma o otağa girən kimi bütün bədəninin süstləşdiyini hiss edirsən.
İri xəstəxananın iri cərrahiyyə otağı… Həkimlər, tibb bacıları o baş-bu başa gedir, hər kəs öz işində… Yenə də sol tərəfdəki cərrahiyyə stoluna çıxmalısan. Birdən gözün sağ tərəfdəki stola sataşır. Kimisə yarmışdılar, qanına bulaşmış xəstə ölü kimi uzanıb qalmışdı. Əvvəl sənə elə gəlir ki, gördüyün meyitdi, amma ağzındakı trubkanın qalxıb-endiyini görüb onun sağ olduğunu anlayırsan. O qədər ağır mənzərəydi ki, başın gicəllənir, ürəyin bulanır, gözəgörünməz əl mədəni qarışdırır, qaytarmaq istəyirsən, hətta az qala yerə yıxılasan. Kimsə:
– O tərəfə baxma. Hazırlaş, bura uzan.
Yenə tibb bacısı və anestezioloq. Anestezioloq yaşlı adam idi və səndən adını, yaşını, harada anadan olduğunu soruşurdu. O, danışa-danışa öz işini görür, sistem qoşur, iynə vururdu. Tibb bacısı da öz işində idi, sənin əl-qolunu kəndirləyirdi. Hər şey təkrar idi. Sadəcə məkan və zaman fərqiylə… Eyni duyğuları yaşayacağına da əmindin. Boğazın qurumuşdu. “Bir qurtum su olsaydı…”
– Ya Allah, başladıq.
Bu sözlərin deyilməyi ilə sənin adını, rəngini bilmədiyin aləmə düşməyin bir oldu. Bu dəfə ağ yelpiklər yox idi. Elə həsrətini çəkdin ki onların… “Bu əməliyyat ağır olacaq deyəsən…” İldırım sürətiylə beynindən keçən bu fikirdən sonra ağlına gəldi ki, yəqin budəfəki əzablar daha ağır olacaq və buna dözmək lazımdı. Yenə təkiydin və öz-özünə təskinlik verməliydin: “Döz, bir-iki saatlıqdı… Görəsən, o dünyanı görəcəm? Bəlkə əzizlərimdən biriylə rastlaşdım?! Ana, ata…”
Yenə də dördkünc, üçkünc, hətta çoxbucaqlı formalara düşür, kompüter qrafikasına oxşar müstəvilərdən keçir, yıxılır, dururdun. Amma yenə də ayırd edə bilmirdin ki, gedən sənsən, yoxsa ətrafındakılar özü sənin sağından, solundan şütüyüb keçir. Bunu bilməmək səni darıxdırırdı. Bir azdan o əl də peyda oldu. Yenə də duyğusal bədəninin üzvlərini dartmağa, uzatmağa başladı. İndi ağrı daha dözülməz idi. Çarpışmaq, vuruşmaq lazımdı. Özünü onlardan xilas eləməliydın. Amma mümkündümü? Gücün çatacaqdımı? “Yox, yox, istəmirəm. Buraxın, buraxın! Getmək istəyirəm, sakitlik istəyirəm!”
Bu da sakitlik… Yaddaşın itdiyi və hətta duyğuların da kütləşdiyi anıydı bu… Bu vəziyyətdə nə qədər qaldığını, onun nə qədər çəkdiyini də dəqiq bilmirsən. Özünü yorma, o anlarda nələr çəkmisən, haralarda olmusan, nələr görmüsən – bilə bilməyəcəksən.
Duyğuların özünə qayıdar-qayıtmaz uğultu, bir də şırıltı eşitdin. Nəydi bu? Elə bil qışın oğlan çağıydı və külək qarı elə sovurur, elə sovururdu ki…
Çox sonralar başa düşdün – damarlarından axan qanın, qulaqlarındakı küyün səsiymiş eşitdiklərin.
Kimlərsə vardı, tanımadın. Bəlkə heç tanış deyildilər, bəlkə sən tanıya bilmədin. Nəsə deyir, nəsə göstərirdilər, amma sən heç nə başa düşmürdün. Bəlkə… Bəlkə onlar ayrı dildə danışırdılar? Ola bilər…
Huşsuz olanda səni vaxt, zaman maraqlandırmırdı. Zaman orada əhəmiyyətsiz, lüzumsuz bir şeydi. Baş verənlərə nəzarət eləyə bilmədiyin, bıçaq altında rəngdən-rəngə girən duyğularının əlində aciz qaldığın anlarda zaman nəyinə lazımdı ki? Zaman səlahiyyətlərini büsbütün itirib orda. Oranın hökmranı məkandı. Ordakı hər şey – duyğular da, rənglər də, gözəgörünməz əllər də, bir-birini əvəz edən mənzərələr də məkana tabedi.
Ayılandan sonrakı ilk 4 saatda da zaman səni maraqlandırmayacaqdı. Necə ayılmağın, necə nəfəs almağın – bunların heç biri yaddaşında olmayacaqdı. Təkcə onu xatırlayacaqdın ki, həkim telefonu sənin qulağına tutub “Hə, danış” demişdi və sən indi yadına düşməyən, xatırlamadığın sözləri xəttin o biri ucundakı adama deyəndən sonra səni reanimasiya otağına gətirmişdilər. Hətta bunlar da sənin yaddaşında gerçəklik kimi yox, yuxu kimi iz buraxacaqdı. Sadəcə iz… Ömür deyib keçdiyin bu yolun o səkkiz saatı haqqında yaddaşında qalanlar yalnız bu olacaqdı…
Bir də titrəməyin… İkinci əməliyyatdan sonra həkimlərin səni ayıltmağı qəti yadına gəlmir. Bu dəfə daha çox titrəməyin, üşüməyin oyadırdı səni. Əsirdin, soyuğuydu sənə. “Üstümü örtün, üşüyürəm axı…” Səni eşidən yoxuydu. Əslində, heç özün də eşitmirdin öz dediyini. İki tibb işçisinin söhbətiydi qulağına gələn.
Tibb bacısı:
– Doktor, xəstə niyə belə əsir?
Doktor:
– Bəziləri narkozdan belə ayılır. Qoy ayılsın… Dərin narkoz idi…
Reanimasiya otağı. Növbətçi həkim:
– Ayıldın?
Sən:
– Hə…
– Ağrın var? İynə vurum?
– Hə, ağrıyıram, vurun… Saat neçədi?
– Saatı neyləyirsən? Görüşə gedəcəksən? Gecə 3-dü.
– Sabah açılmayıb?..
Mediaforum.az, 2 dekabr 2011-ci il
