Prezident iradına irad
Dövlət Statistika Komitəsinin hesabatına görə, 2022-ci ilin yanvar-mart aylarında istehlak qiymətləri ötən ilin ilk rübü ilə müqayisədə 12,2 faiz artıb, ərzaq məhsulları, içkilər və tütün məmulatları 17 faiz, qeyri-ərzaq məhsulları 6,2 faiz, ödənişli xidmətlər 10,1 faiz bahalaşıb.
Aprelin 12-də ilin birinci rübünün yekunlarına həsr olunan müşavirədə danışan prezident İlham Əliyev rəsmi statistikaya istinad edərək inflyasiyanın yüksək olduğunu vurğulayıb: “Bunun bir hissəsi idxal edilmiş inflyasiyadır. Dünyada ərzaq məhsullarının və digər məhsulların qiymətinin artması daxili qiymətlərə də təsir edir. Antiinflyasiya tədbirlərinin görülməsi, gücləndirilməsi zəruridir. Əsas məsələ süni qiymət artımının qarşısının alınmasıdır. Çünki belə hadisələrdə, belə geosiyasi vəziyyətdə bəzi natəmiz sahibkarlar bundan istifadə etməyə çalışırlar və heç bir əsas olmadan qiymətləri artırırlar. Buna xüsusi diqqət göstərilməlidir”.
İqtisadçı, REAL Partiyasının funksioneri Natiq Cəfərli dövlət başçısının çıxışındakı həmin məqamı şərh edib. Novator.az-ın məlumatına görə, o yazır: “İllərdir yorulduq deməkdən: süni qiymət artımı varsa, ölkədə bazar iqtisadiyyatı yoxdur, süni qiymət artımı varsa, rəqabətli mühit yoxdur. Süni qiymət artımı etirafdır, ölkədə primitiv məmur-dövlət kapitalizm sisteminin olmasına işarədir.
Pərakəndə satışda süni qiymət artımı anlayışı olmur, mümkün deyil, ölkədə heç bir qanun sahibkara qiymətqoymada məhdudiyyət tətbiq edə bilməz. Sahibkarın yeganə öhdəliyi qazancdan vergi verməkdir. Yəni pərakəndə satışla məşğul olan sahibkar 1 manata aldığını 5 manata da sata bilər, qazandığı 4 manatın bütün vergilərini verməlidir.
Rəqabətli mühit olanda heç kəs qiymətləri kəskin artıra bilmir. Ölkədə yalnız Tarif Şurasının təyin etdiyi, dövlətin tənzimlədiyi qiymətlərdə süni artım anlayışı ola bilər, məsələn, Aİ-92 markalı benzinin litri 1 manatadır, yanacaqdoldurma stansiyası benzini 1 manat 20 qəpiyə satsa, bu, qanun pozuntusu, süni qiymət artımı olar.
Dövlətin vəzifəsi, işi sahibkara “natəmiz” və ya “işbaz” demək deyil, sahibkar üçün ədalətli hakim və tənzimləyici rolunda olmaqdır. Süni qiymət artımı məmurların himayəsindəki iri holdinqlərdə, şirkətlərdə ola bilər, əgər “natəmiz” onlardırsa, məmurları biznesdən qoparsınlar, topdansatış bazarına nəzər yetirsinlər.
Prezident hər dəfə süni qiymət artımından danışanda, məmurlar nəzarəti artıracaqlarını deyəndə bu, sonda kiçik sahibkarların başında çatlayır, onlar qanuni-qanunsuz cərimələnir, bununla da iş bitir.
Məmləkətdə qiymət artımının səbəbləri çoxdur. Obyektiv səbəb dünyada da qiymətlərin artması, logistikanın bahalaşmasıdır, subyektiv səbəblər isə məmur biznesi, inhisarçılıq, gömrük və vergi orqanlarının anormal fəaliyyətidir.
İndi qiymətlərin azaldılmasının və ya heç olmasa artımın qarşısının alınmasının tək yolu əsas ərzaq malları və dərman preparatlarında gömrük rüsumlarının sıfırlanması, əlavə dəyər vergisinin isə ləğv edilməsi, yerli istehsalın yaranması, artırılması, ədalətli rəqabətli mühitin formalaşdırılmasıdır. Başqa yol yoxdur, natəmiz sahibkar olmur, natəmizliyi təşviq edən sistem olur”.
