Odessa Ukrayna üçün nə deməkdir? – “The National İnterest”
Novator.az saytı ABŞ-ın “The National İnterest” nəşrində dərc olunmuş “Odessa Ukraynanın gələcəyi üçün nə deməkdir?” başlıqlı məqaləni ingiliscədən çevirərək təqdim edir. Məqalənin müəllifi Melinda Harinqdir.
Havalar isindikcə Odessa şəhərinin qətiyyətli sakinləri küçələrə çıxmağa başlayıblar. Onların bəzisi piyada gəzir, bəzisi skuter sürür. Bu əfsanəvi şəhərin Ukraynanın müdafiəsi uğrunda aparılan son hərbi əməliyyatları dəstəkləmədiyini deməyə heç bir əsas yoxdur.
Ukraynanı çoxdan müşahidə edən amerikalı general-leytenant Ben Hodces belə qənaətə gəlib ki, ruslar Odessa da daxil olmaqla Ukraynanın Qara dəniz sahilində yerləşən üç şəhərinə və Krım yarımadasının şimalındakı kanala göz dikiblər. Ukraynalı ekspertlərin əksəriyyəti su yolu variantının inandırıcı göründüyünü düşünür. Bu yaxınlarda “Nyu-York Tayms” qəzetində də həmin kanal ətrafında gedən münaqişə təsvir olunub.
Bəs Odessa?
2014-cü ildə rusların Odessanı işğal edə bilmədiyini nəzərə alanda Hodcesin qənaəti məndə şübhə doğurdu. Bu şəhərdə baş verənləri öz gözlərimlə görmək üçün Qara dənizin mirvarisi hesab olunan Odessaya getməyi qərara aldım.
Rusların Odessanı ələ keçirmək niyyətinə ciddi yanaşan bir kimsə tapa bilmədim. Əlbəttə, bu gözəl, isti limanı ələ keçirmək üçün Moskvanın istənilən qədər bəhanəsi ola bilər. Ancaq Odessanın sərt müqavimətsiz təslim olacağını gözləmək də düzgün deyil.
Separatçılıq Odessada insanların ağlına gələn ən sonuncu fikirdir. Şəhər Rusiyanın aprel ayında Ukrayna ilə sərhədə 80 min əsgər topladığı yerdən yüzlərlə mil kənarda yerləşir.
Odessa sakinlərini isə havanın necə keçməsi və Dənizkənarı bulvar boyunca düzülmüş şabalıd ağacları daha çox qayğılandırır.
Həftənin dördüncü günüdür. Bir qrup içkili gənc əllərindəki gitaranı dınqıldada-dınqıldada küçələri dolaşır.
Şəhərin ən məşhur yeri sayılan Potyomkin pilləkənində dörd ərəb tələbə astaca söhbətləşir. 1925-ci ildə Sergey Eyzenşteynin çəkdiyi klassik səssiz filmdə də bu məşhur məkan – Potyomkin pilləkəni əks olunub.
Şəhərdə heç kim özünü maskada gəzməyə məcbur eləmir. Yalnız yerli sakinlər məcburiyyət qarşısında həvəssiz-həvəssiz maska taxıblar.
Tarixçilər arasında Odessanın təməlini qoymuş şəxslə bağlı mübahisələr indiyədək davam edir.
Ancaq bəzi faktlar mübahisə mövzusu deyil: Odessa Rusiya imperiyasının dördüncü ən böyük şəhəri olub. Burada böyük yəhudi diasporu yaşayıb. Bu gün Odessada yunanlar və türklər at oynadırlar. Bu yaxınlarda İstanbul yunanların üstünlük əldə etməyə çalışdığı suyun üzərində bahalı bağ salıb. Odessa öz sadə sistematik müqaviməti ilə ən yaxşı yazarları belə karıxdıra bilər.
Səhər saat 6-da onlarla insan öz itini Qara dəniz sahilinə gəzdirməyə çıxarır. Bu vaxtlar şəhərdə bir fincan qəhvə içməyə yer tapmaq mümkün deyil. Kafelər ən tez saat 9-da açılır.
Gecələr isə xırda bənövşəyi, yaşıl, mavi və çəhrayı işıqlar Dənizkənarı bulvarda şabalıd ağaclarının gövdəsini işıqlandırır. Əvvəllər ağaclar yalnız qış bayramlarında işıqlandırma sistemi ilə bəzədilirmiş. Bu həngaməni sökmək elə baha başa gəlib ki, şəhər meriyası mənzərəni il boyu saxlamağı qərara alıb. Zənnimcə, bu qərar şəhər atmosferini ideal şəkildə əks etdirir.
Dənizkənarı bulvarın sonunda şəhər meriyasının orijinal üslubda inşa edilmiş binası yerləşir. Binanın parlaq qırmızı fasadında Roma üslubunda 11 qədimi sütun və büstlər var.
Bulvar boyunca gəzinti zamanı sadə bir körpüylə rastlaşırsan. Xalq arasında ona “Qayınana körpüsü” deyirlər. Deyilənə görə, 1970-ci illərdə şəhərin rəhbəri nahar fasiləsində işdən qayınanasıgilə günorta yeməyinə gizlin-gizlin getməkdən elə bezib ki, yolunu asanlaşdırmaq üçün bu körpünü saldırıb.
Odessalılar çox müdrikdirlər.
Mən iki gün şəhəri gəzdim, Odessanın yaxınlığında yerləşən Cənub limanını da ziyarət etdim, bu müddətdə qulağıma ancaq rus və gürcü dilində danışıqlar dəydi.
Şəhərin əsas turist məkanlarında isə rus, Ukrayna və ingilis dillərində məlumatlandırıcı ştrix-kodlar yerləşdirilib. Turistə Odessanın Qərb və Şərq İncəsənəti Müzeyində hansı sənət əsərlərini görə biləcəyini başa salan ştrix-kodlarda Odessanın adı rus dilindəki kimi iki “s” hərfi ilə deyil, Ukrayna dilində – bir “s” hərfi ilə (Odesa) yazılıb. Bu, bir çoxlarının əhalisini laqeyd saydığı bu şəhərdə Ukrayna vətənpərvərliyini əks etdirən nadir nümunələrdəndir.
Bundan başqa Odessa vətəndaşa qarşı qərəzsizliyin hökm sürdüyü şəhər kimi də öyünə bilər.
Səhər funikulyorun yanından Potyomkin pilləkənləri ilə enəndə fortepiano səsi eşitdim. Elə bil körpünün altında iki musiqi aləti gizlədilmişdi. İngilis və rus dillərində səslənən mahnının sözləri insanları uşaqlığına qayıdıb şənlənməyə çağırırdı.
Odessada Kiyevdəki kimi divarlara Maydan hadisələri barədə şüarlar yazılmayıb. Bu şəhərin mərkəzində qızılı günbəzli kilsələr də yoxdur.
Odessa tikililəri bir az sovet dövrünün kobudluğundan, bir az da italyan və fransız memarlığının qarışığından ibarətdir. Şəhər özünün diqqət cəlb etdiyini bilir və parlamaqdan qətiyyən çəkinmir.
İki vyanalı memarın layihələndirdiyi Opera Teatrı haqlı olaraq Rokoko üslubu ilə tanınır. Ən müasir klublar isə xırda mavi işıqları ilə diqqət cəlb edir.
Odessa öz iynəli yumoru ilə də məşhurdur. Şəhər əhalisinin bu xüsusiyyətini indiyədək neçə-neçə müəllif vəsf edib. Bu yumor hissi artıq yeni vizual mühitə də hopub.
“Louis Vuitton və Gucci”, “Benya & Zubrik” kimi lüks markaları ələ salan kinayəli şüarlar yazılmış köynəklərin satıldığı mağaza bu işə bir hobbi kimi başlayıb. İndi Rusiyanın “Vogue” jurnalı da bu mağazadan yazır. Dükanın malları bütün dünyada satılır.
Hava isindikcə Odessanın qətiyyətli sakinləri küçələrə çıxmağa başlayıblar. Onların bəzisi piyada gəzir, bəzisi isə skuter sürür. Bu əfsanəvi şəhərin Ukraynanın müdafiəsi uğrunda aparılan son hərbi əməliyyatları dəstəkləmədiyini deməyə heç bir əsas yoxdur. İstənilən qənaətə gəlmək olar, amma bunu söyləmək olmaz.
Melinda Harinq
Mənbə: Nationalinterest.org
