Rusiya səssiz-səmirsiz peyvənd idxal edir – “Nyu-York Tayms”
Novator.az saytı ABŞ-ın “Nyu-York Tayms” qəzetində dərc olunmuş “Rusiya başqa ölkələrə peyvənd ixrac etdiyini dünyaya car çəksə də, özü səssiz-səmirsiz peyvənd idxal edir” başlıqlı məqaləni ingiliscədən çevirərək oxucuların diqqətinə çatdırır. Məqalənin müəllifi Endryu E.Kramerdir. Məqalədə deyilir ki, Rusiya bir yandan “Sputnik V” peyvəndini öz alimlərinin qələbəsi kimi təqdim edir, o biri yandan da ölkənin vaksinasiya proqramı peyvənd idxalı hesabına həyata keçirilir.
Rusiya yerli “Sputnik V” peyvəndini Latın Amerikasında, Afrikada, hətta bəzi Avropa ölkələrində təntənə ilə nümayiş etdirərək onu dünyada peyvənd çatışmazlığının həlli yolu adlandırır. Ancaq Rusiya heç demir ki, onun özü də peyvənd idxalçısıdır.
Rusiya hökuməti “Sputnik V” peyvəndinin istehsalını müqavilə əsasında Cənubi Koreyadakı şirkətlərdən birinə həvalə edib. Həmin şirkət artıq istehsal etdiyi peyvənd dozalarını Rusiyaya göndərir.
Rusiya hökuməti hazırda Hindistandakı şirkətlə də peyvənd istehsalı barədə müqavilə imzalamaq niyyətindədir.
Məxfilik razılaşmaları üzündən idxalın həcmini dəyərləndirmək mümkün deyil. Amma vaksin idxalı faktı Rusiyanın pandemiya dövründə ehtiyacı olan ölkələr üçün peyvənd ixracatçısı olması təsəvvürünü darmadağın edir.
Növbəti həftələrdə və aylarda artırılacağı gözlənilən peyvənd idxalı Rusiyada zəif peyvəndləmə kampaniyasına kömək edə bilər. Peyvənd idxalı göstərir ki, hətta öz alimlərinin sayəsində peyvənd istehsal edən ölkələr də vaksinasiya kampaniyası dövründə xaricdən peyvənd idxal edir.
Ötən ilin payızında rusiyalı rəsmilər xarici istehsalın ölkə daxilindəki tələbatı qismən ödəmək iqtidarında olduğunu vurğulasalar da, yerli alimlərin qələbəsi kimi təqdim edilən bir məhsulun xaricdən idxal olunması məsələsi barədə heç bir fikir bildirməyiblər. Əslində, Rusiyada peyvənd istehsalının tamamilə fərqli bir tarixçəsi var.
Ötən ilin dekabr ayında Cənubi Koreyanın “GL Rapha” şirkətinin istehsal etdiyi “Sputnik V” peyvəndini daşıyan iki yük təyyarəsi Rusiyaya eniş edib. Şirkət qarşıdakı günlərdə peyvəndin növbəti partiyasının Rusiyaya gətiriləcəyini bəyan edib.
Hindistanlı diplomatların sözlərinə görə, bu ölkənin peyvənd istehsalçıları da Rusiyada ixtira olunmuş peyvəndi Hindistanda istehsal edərək Rusiyaya göndərməyə hazırlaşırlar.
Hindistanın Rusiyadakı səfiri Şri Varma bu ilin yanvar ayında mətbuata açıqlamasında bildirib ki, iki ölkənin peyvənd sahəsindəki əməkdaşlığı daha da artırıla bilər: “Biz Hindistanda “Sputnik V” peyvəndini geniş şəkildə tətbiq etməklə, ölkənin istehsal imkanlarından həm özümüzün, həm Rusiyanın, həm də bütün dünyanın yararlanmasına imkan yaradacağıq”.
Rusiya Hindistanla dörd istehsal sazişi bağlayıb. Hindistanın Heydərabad şəhərində fəaliyyət göstərən yerli “Virchow Biotech” şirkəti ötən həftələrdə Rusiyanın Birbaşa İnvestisiya Fondu ilə istehsal sövdələşməsi imzalayıb. Sənəddə il ərzində 200 milyon dozada “Sputnik V” peyvəndi hazırlamaq nəzərdə tutulur.
Birbaşa İnvestisiya Fondu – Rusiyanın suveren sərmayə təşkilatıdır.
İstehsalçılar ötən ilin payızında bir müddət Çində məhdud sayda hazırlanan biotexnologiya avadanlığını əldə etməkdə çətinlik yaşadıqlarına görə Rusiya peyvəndinin istehsal səviyyəsi aşağı enmişdi.
Bugünlərdə Rusiya prezidenti Vladimir Putin bildirib ki, ötən ilin avqustundan, yəni vaksin təsdiqləndiyi vaxtdan bəri ölkədə 8,9 milyon insanın peyvəndlənməsinə kifayət edəcək həcmdə “Sputnik V” peyvəndi təqdim olunub.
Martın 29-da Rusiyanın sənaye naziri hər ay bu göstəricinin iki dəfəyə qədər artırılacağına ümid etdiyini vurğulayıb.
Rusiyanın vaksinasiya kampaniyası bu yöndə Avropanın əksər ölkələrindən və ABŞ-dan ciddi şəkildə geri qalır.
Rusiya öz əhalisinin 4,4 faizinə peyvəndin birinci dozasını vura bilib. Avropa İttifaqı ölkələrində bu göstərici 10 faiz, ABŞ-da isə 26 faiz təşkil edir.
Prezident Vladimir Putin peyvənd olunandan sonra Kreml ilk dəfə təsdiqlədi ki, prezidentin peyvəndlənməsinin təxirə salınmasında vaksin çatışmazlığı mühüm rol oynayıb. Bildirildi ki, prezidentin peyvənd olunmağı təxirə salması qərarının arxasında paytaxtda və ölkənin digər yerlərində kifayət edəcək dozada peyvənd ehtiyatı yığılana qədər peyvəndlənməyə olan tələbatın stimullaşdırılmasının qarşısını almaq məqsədi dayanıb.
Prezidentin sözçüsü Dmitri Peskov vurğuladı ki, Putin Rusiya qanunvericiliyinə əsasən yaşına görə peyvəndləməyə uyğun hesab olunanda regionlarda peyvəndə olan tələbatı tam şəkildə ödəmək üçün peyvənd istehsalı lazımi səviyyədə deyildi.
Rusiyaya idxal olunan peyvəndlərin ölkədəki vaksin çatışmazlığının aradan qaldırılmasında, vaksinasiya kampaniyasının sürətlənməsində və insanların həyatının xilas olunmasında necə rol oynayıb-oynamayacağı hələlik bəlli deyil.
Amma bir şey dəqiqdir: bu durum peyvənd geosiyasəti üzrə iyerarxiyada Rusiyanın sadəcə ixracatçı kimi deyil, həm də idxalçı kimi mövqeyini zəiflədir.
Buna baxmayaraq rusiyalı rəsmilər yerli peyvənd ixracatını xüsusi qabardırlar. “Sputnik V”in veb-saytında onun “bütün bəşəriyyət üçün bir peyvənd” olduğu vurğulanır. Hökumətyönlü media bugünlərdə xarici ölkələrə on minlərlə və ya yüz minlərlə kiçik dozalı vaksinlərin göndərildiyini işıqlandırıb.
20-dən çox ölkə Rusiyanın təqdim etdiyi kiçik dozalarla peyvəndləməyə start verib. Buraya Argentina, Macarıstan, Boliviya, Əlcəzair, Paraqvay və digər ölkələr daxildir. Rusiya rəsmiləri xarici ölkələrdə “Sputnik V” peyvəndinə olan tələbatın ölkə kənarındakı istehsal hesabına təmin ediləcəyini dilə gətiriblər.
Ancaq istehsal potensialına malik ölkələrdə peyvənd millətçiliyinin getdikcə artacağı gözlənilir.
Ötən həftələrdə yayılan məlumatlara görə, peyvənd ticarətində istehsal vasitələrinə nəzarət prosesi artıq onun idxalı haqqında müqavilələrdən və vaksin hazırlamaq hüququndan daha böyük əhəmiyyət daşıyır.
Peyvənd istehsalı üzrə lider dövlətlərdən bir olan Hindistan ölkədə koronavirusa yoluxanların sayının artması fonunda “Hindistan Serum” özəl institutunun ixrac məqsədilə istehsal etdiyi 2,4 milyon dozaya qədər peyvəndin ixracını dayandırıb.
Avropa İttifaqı da peyvəndin ixracını məhdudlaşdırmaq üçün qanunvericiliyə dəyişiklik irəli sürüb. Bu dəyişiklik Oksford Universitetində ixtira edilmiş “AstraZeneca” peyvəndinin ittifaqa daxil olan istehsalçı şirkətlərdən Britaniyaya idxalını məhdudlaşdıra bilər.
Fransa prezidenti Emmanuel Makron bunu əsas istehsal potensialı olan, ancaq birliyə üzv ölkələrdə yoluxma sayının sürətlə artdığına baxmayaraq peyvəndin çoxunu digər ölkələrə ixrac edən Avropa İttifaqı üçün “sadəlövhlüyün sonu” adlandırıb.
Həm ABŞ, həm də Böyük Britaniya özlərinin kəşf etdiyi, amma xaricdə hazırlanmış peyvəndlər idxal ediblər. Eyni zamanda ABŞ yerli istehsal olan peyvədlərin bəzi ölkələrə ixrac olunmasına qadağa qoyub.
Rusiya peyvəndləmə üçün yaş kateqoriyasını genişləndirdiyinə görə ötən ilin sonunda Cənubi Koreyada istehsal olunan “Sputnik V” peyvəndini ölkəyə idxal edib.
Vaksin dozaları Cənubi Koreyanın “Asiana Airlines” aviaşirkətinə məxsus iki yük təyyarəsində ölkəyə gətirilib. Bununla bağlı məlumat aviaşirkətin soyuducularda daşınma xidmətini reklam edən bəyanatında əks olunub.
Cənubi Koreyanın “GL Rapha” şirkəti məxfilik razılaşmasının şərtlərini əsas gətirərək gətirilən peyvənd partiyaları haqqında heç bir məlumat verə bilməyəcəyini deyib.
Şirkət cari ildə 150 milyon dozada “Sputnik V” peyvəndinin istehsalını planlaşdırdığını bildirir.
Rusiyanın Birbaşa İnvestisiya Fondu ölkəyə peyvənd idxalı barədə sualları cavabsız qoyur.
Endryu E.Kramer
Mənbə: Nytimes.com
