Ermənilərin Qarabağa köçürülməsini sübut edən tarixi mənbələrdən biri “Marağa – 150” abidəsidir. Tərtər rayonunun Şıxarx qəsəbəsindəki “Marağa – 150” abidəsini 1978-ci ildə ermənilər İran Marağasından Qarabağa köçürülmələrinin 150 illiyi ilə əlaqədar inşa edib. XX əsrin sonlarında Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarına qarşı növbəti ərazi iddiaları başlayanda ermənilər abidəni qəsdən dağıdıb. Çünki bu abidə ermənilərin əzəli Azərbaycan torpağı olan Qarabağa köçürülməsinin sübutu idi.

Tarixçi Türkan Qasımova AZƏRTAC-a bildirir ki, ermənilərin kütləvi şəkildə Azərbaycan ərazilərində, o cümlədən Qarabağda yerləşdirilməsi Rusiya-İran və Rusiya-Türkiyə müharibələri nəticəsində XIX əsrin 20-30-cu illərindən başlayıb: “1828-ci ilin fevralın 10-da Təbriz yaxınlığında yerləşən Türkmənçay kəndində Rusiya və İran arasında imzalanan müqavilədən sonra ermənilərin kütləvi şəkildə Azərbaycan ərazilərinə köçürülməsinə başlandı. Təkcə 1828-1829-cu illərdə İrandan 40-50 min, Türkiyədən isə 90 min erməni Azərbaycana köçürüldü. Miqrasiya nəticəsində ermənilərin Qarabağda süni çoxaldılması sonradan Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddialarının baş qaldırması ilə nəticələndi”.

1978-ci ildə “Marağa – 150” abidəsinin açılışını xatırlayanlardan biri də Tərtər rayon sakini İlqar Qasımovdur. Bu barədə danışan Qasımov deyir: “O zaman 16 yaşım vardı. Atamla Umudlu kəndinə gedərkən ermənilərin abidənin açılışını etdiklərini gördük. Abidə adi qırma çay daşlarından, təxminən 30 kvadratmetr sahəni əhatə edən ərazidə rəngli mozaikadan, “Qızlar bulaq başında” kompozisiyasından ibarət idi. Kompozisiyada eni 1,5 metr, hündürlüyü 3 metrədək olan əsas abidə, sağ və sol tərəflərdə mərmər sütun bulaqlar vardı. Mərmər sütunlarının birinin üzərində yuxarıdan aşağıya doğru 1828, digərinin üzərində isə 1978 rəqəmləri yazılmışdı. Abidənin bu formada şəklini mərhum akademikimiz İman Mustafayev lentə köçürüb. 1988-ci ildən sonra ermənilər kobud tarixi səhv buraxdıqlarını dərk edərək abidənin ön divarında xırda ağ rəngli çay daşları ilə yazdıqları “Marağa – 150” sözünü söküb, “səhvlərini”, yəni tarixi həqiqəti yox etdilər”.

Tərtər rayon sakini bildirir ki, 1828-ci il Türkmənçay sülh müqaviləsindən sonra ermənilərin Qarabağa köçürülməsini sübut edən analoji abidələr Xankəndi şəhərində və Tərtər rayonunun Çaylı kəndlərində də inşa olunmuşdu: “Lakin ermənilərin ərazi iddiaları başlayanda bu abidələr də dağıdılaraq yox edilib”.

Ermənilərin ərazi iddialarını ifşa edən “Marağa – 150” abidəsinin qalıqları hazırda Tərtər şəhərinin bir neçə kilometrliyində yerləşən Şıxarx qəsəbəsindədir.

Prezident İlham Əliyevin tapşırığı ilə Qaçqınların və Məcburi Köçkünlərin İşləri üzrə Dövlət Komitəsi onun ətrafında təmir-abadlıq işləri aparıb, yerə tamet döşənib, əraziyə hasar çəkilib, işıqlandırma sistemi quraşdırılıb. Ermənilərin Qarabağa köçürülmələrini sübut edən, həmçinin “Marağa – 150” abidəsi ilə bağlı tarixi sənəd, məlumat və fotolar arxivlərdən toplanaraq Azərbaycan, rus və ingilis dillərində stendlər qurulub.