CXP məhkəməsi oktyabra qaldı
Türkiyənin ana müxalifət qurumu olan Cümhuriyyət Xalq Partiyasını (CXP) silkələyən məhkəmə davası gələn aya qalıb.
Ankara Mülki Məhkəməsinin icraatında olan iş CXP-nin 4-5 noyabr 2023-cü il qurultayı ətrafında çəkişmələrə bağlıdır. Həmin qurultayda partiyanın lideri dəyişib, 2010-cu ildən sədr olan Kamal Kılıçdaroğlunu Özgür Özəl əvəzləyib. 2025-ci ildə bir qrup partiya üzvü məhkəmə davası açaraq qurultayın nəticələrinin etibarsız sayılmasını istəyib. Onların iddiasına görə, qurultayın bir çox nümayəndəsi müxtəlif üsullarla ələ alınıb və sədr seçkisinə haram qatılıb.
İddia ortaya çıxan kimi CXP fövqəladə qurultaya gedib və aprelin 6-da Özgür Özəl yenidən sədr seçilib, ancaq məhkəmə iddiası geri çəkilməyib, əksinə, 6 aprel 2025-ci il qurultayının da nəticələrinin ləğvi gündəmə gəlib.
Novator.az bildirir ki, sentyabrın 15-də Ankara Mülki Məhkəməsi tərəflərin vəkillərinin arqumentlərini dinləyib və prosesi oktyabrın 24-də davam etdirməyə qərar verib.
Sentyabrın 2-də İstanbul Mülki Məhkəməsi CXP-nin şəhər təşkilatının 8 oktyabr 2023-cü il konfransının nəticələrini ləğv edib, qurumun sədri Özgür Çelik postdan götürülüb. CXP bu qərara tabe olmur. Basqılar fonunda CXP sentyabrın 21-nə fövqəladə qurultay təyin edib.
1923-cü ildə qurulan CXP-yə Mustafa Kamal Atatürk, İsmət İnönü, Bülənd Ecevit, Dəniz Baykal (üç dönəm), Hikmət Çətin, Altan Öymən də sədrlik ediblər.
Partiya 1923-1950, 1963-1965, 1977, 1978-1979-cu illərdə təkbaşına hakimiyyətdə olub, 1961-1962, 1962-1963, 1974-cü illərdə hökumətə ortaqlıq edib, 2002-ci ildən başlayaraq bütün parlament seçkilərində ikinci yeri tutub, 2024-cü ilin yerli seçkilərini udub.
2025-ci ilin yazından, partiya üzvü Əkrəm İmamoğlunu prezidentliyə namizəd irəli sürmək təşəbbüsündən bəri CXP basqı altındadır. Əkrəm İmamoğlu İstanbul Universitetini biznes idarəçiliyi (bakalavr) və insan resurslarının idarə edilməsi (magistr) ixtisasları ilə bitirib. 2019 və 2024-cü illərdə İstanbul bələdiyyəsinin başçısı seçilib. 2025-ci ildə CXP onu prezidentliyə namizədi elan etmək qərarına gəlib, martın 23-nə ümumpartiya səsverməsi təyin olunub.
Martın 18-də İstanbul Universiteti Əkrəm İmamoğlunun bakalavr diplomunun geri alınması qərarı verib, martın 19-da Əkrəm İmamoğlu müxtəlif ağır cinayətlər üzrə həbs dalğası çərçivəsində tutulub, martın 23-də bələdiyyə başçısı postundan götürülüb. Bu, kəskin etirazlara, kütləvi aksiyalara səbəb olub. Martın 23-də ölkə boyu təşkil edilən ümumpartiya səsverməsinə başqa siyasi qüvvələr və ictimaiyyət təmsilçiləri də qatılıb, Əkrəm İmamoğlu ümumilikdə 15,5 milyon səs alıb. Martın 27-də CXP onu rəsmən prezidentliyə namizədi elan edib və növbədənkənar seçkilər tələbi qoyub. Qarşıdurma dalğasında başqa CXP təmsilçiləri, o cümlədən bir çox bələdiyyə başçısı tutulub. İyulun 28-də İstanbul Universiteti Əkrəm İmamoğlunun magistr diplomunu da ləğv edib.
Konstitusiyaya görə, yalnız ali təhsilli şəxs Türkiyə prezidentliyinə namizəd ola bilər.
Türkiyədə prezident və parlament seçkiləri beş ildən bir eyni gündə keçirilir. Son qoşa seçki 2023-cü il mayın 14-də olub, parlament formalaşıb, prezident seçkisi ikinci turda – mayın 28-də bitib.
Parlamentin – 600 nəfərlik Türkiyə Böyük Millət Məclisinin 360 səslə növbədənkənar seçkiyə qərar vermək hüququ var. Bu halda qoşa seçki qaydası tətbiq olunacaq və indiki dövlət başçısı Rəcəb Teyyub Ərdoğan bir daha prezidentliyə namizəd ola biləcək.
2018-ci ildən prezident həm də hökumət başçısıdır. Heç kim iki dəfədən artıq prezident seçilə bilməz.
Ədalət və İnkişaf Partiyasının sədri olan Rəcəb Teyyub Ərdoğan 2003-cü ildən baş nazirlik edib, 2014 və 2018-ci illərdə prezident seçilib. İki dəfədən artıq seçilməyə məhdudiyyət 2018-ci ildən hesablandığı üçün Rəcəb Teyyub Ərdoğan 2023-cü ildə də prezident mandatı alıb.
Türkiyə Böyük Millət Məclisinin hazırda 592 üzvü var. Ədalət və İnkişaf Partiyası 272, onun əsas müttəfiqi – Milliyyətçi Hərəkat Partiyası 47 mandatla təmsil olunur.
Cümhuriyyət Xalq Partiyası 137, Xalqların Bərabərlik və Demokratiya Partiyası 56, Yaxşı Partiya 29, Demokratiya və Sıçrayış, Gələcək və Səadət partiyalarının fraksiya kimi qurduğu Yeni Yol Partiyası ümumilikdə 22, Hür Dava Partiyası 4, Yenidən Rifah Partiyası 4, Türkiyə Fəhlə Partiyası 3, Demokratik Bölgələr Partiyası 2, Əmək Partiyası 2, Demokrat Partiyası 1, Demokratik Sol Partiya 1, müstəqillər 12 mandata sahibdir.
