Məşhur iranlı müxaliflər İsraildən nə umurmuş?
İsrail-İran müharibəsinin ilk həftəsində islahat tərəfdarı kimi tanınan bir qrup iranlı siyasətçi İsrail hökumətinə məktub yazaraq İranda rejimin dəyişdirilməsi prosesinə dəstək istəyibmiş. Novator.az bildirir ki, xəbəri Britaniya paytaxtı Londonda fars dilində fəaliyyət göstərən “Manoto TV” yayıb.
“Manoto TV” İran müxalifətinə yaxın kanaldır. 2024-cü ilin əvvəllərində maliyyə çətinliyinə görə peyk yayımını dayandırmış kanal verilişlərini internet səhifəsi və sosial media platformaları, əsasən “İnstaqram”, “Facebook”, “X” və “YouTube” vasitəsilə yaymaqda davam edir.
İranlı siyasətçilərin İsrail hökumətinə məktubla müraciət etməsi xəbərini “Manoto TV” iyulun 5-də yayıb.
İyulun 6-da İsrailin ingilis dilində çıxan “Yerusəlim Post” qəzetində bu haqda yazı dərc olunub.
Yazıda deyilir ki, İsraildəki məlumatlı mənbələr xəbəri təsdiqləyib: “Məktub müəlliflərindən bir neçəsinin çox məşhur islahatçı siyasi xadim olduğu vurğulanır. Məktubda “Əmin ola bilərsiniz ki, İsrail rejimin dəyişdirilməsi prosesində bizi dəstəkləsə, namizədlərimiz İranda idarəçiliyi öz üzərinə götürməyə tam hazırdır” cümləsinin yer aldığı da bildirilir”.
“Yerusəlim Post”un “Manoto TV”yə istinad edən məqaləsində daha sonra deyilir ki, məktubda “kölgə kabineti”nin, yəni İranın gələcək hökumətinin bəzi üzvlərinin adları da çəkilib: “Onların arasında Həsən Ruhaninin, Mustafa Taczadənin və Həsən Xomeyninin də adları var”.
Həsən Ruhani (solda) və Həsən Xomeyni (sağda)
1948-ci il təvəllüdlü Həsən Ruhani 2013-2021-ci illərdə İranın prezidenti olub. İslahatçı lider kimi tanınır.
1956-cı il təvəllüdlü Mustafa Taczadə 1997-2005-ci illərdə, islahatçı dövlət xadimi Məhəmməd Hatəminin prezidentliyi dövründə daxili işlər naziri vəzifəsini icra edib. 2009-cu ildə mühafizəkar Mahmud Əhmədinejadın islahatçı namizədlər Mehdi Kərrubi və Mirhüseyn Musəvini məğlub edib yenidən prezident seçilməsi ilə yekunlaşmış seçkinin rəsmi nəticələrinə etiraz olaraq keçirilən kütləvi aksiyalar zamanı tutulub, milli təhlükəsizliyə təhdid törətməkdə və dövlət quruluşu əleyhinə təbliğat aparmaqda təqsirli bilinərək 7 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib. 2016-cı ildə azadlığa çıxandan sonra da İranın hazırkı ruhani rəhbərliyinə qarşı sərt mövqedən çıxışlar edən Mustafa Taczadə 2022-ci ilin oktyabrında yenidən milli təhlükəsizliyə təhdid törətməkdə və dövlət quruluşu əleyhinə təbliğatda təqsirli bilinərək 5 il müddətinə azadlıqdan məhrum olunub. Hazırda Tehranın Evin həbsxanasında cəza çəkən Taczadə islahatçı düşərgənin aparıcı simalarından sayılır.
Mustafa Taczadə (solda) və Mirhüseyn Musəvi (sağda)
1972-ci il təvəllüdlü Həsən Xomeyni din xadimidir, İran İslam Respublikasının qurucusu Ruhullah Xomeyninin nəvəsidir. O, ictimai-siyasi meydanda 2000-ci illərin ikinci yarısından fəallaşıb, mühafizəkar qanadın qərarlarından məyusluğunu ifadə edib, Mahmud Əhmədinejadın prezidentliyinə qarşı çıxıb. 2008-ci ildə bir müsahibəsində hərbçilərin siyasətə qarışmasını qınayan Həsən Xomeyni 2009-cu ilin prezident seçkisi ərəfəsində islahatçı qanadın nümayəndələri ilə görüşlər keçirib, seçkinin rəsmi nəticələri elan olunandan sonra uduzduğu bildirilən namizəd Mirhüseyn Musəvi ilə danışıqlar aparıb, rəsmi nəticələrin ləğv olunması təşəbbüsünə dəstək verib. 2015-ci ildə İran İslam Respublikasının ali rəhbərini seçən qurumun – Üləmalar Məclisinin üzvlüyünə iddiasını bəyan edib, lakin 2016-cı ildə Konstitusiya Keşikçiləri Şurası Həsən Xomeyninin namizədliyinin qeydə alınması xahişini rədd edib. İranda Üləmalar Məclisinə, habelə prezidentliyə və parlament üzvlüyünə namizədlər əvvəlcə Konstitusiya Keşikçiləri Şurasında saf-çürük edilir, namizədlər şuranın razılığı olduqda qeydə alınır.
2020-ci ildə mətbuatda Həsən Xomeyninin 2021-ci ilin prezident seçkisində namizədliyini irəli sürəcəyi haqda məlumatlar dolaşsa da, o, açıq şəkildə buna təşəbbüs göstərməyib.
“Yerusəlim Post” yazır ki, İsrail hökuməti hələ ki, iranlı siyasətçilərin məktubuna cavab verməyib: “İsraildəki mənbələr “Manoto TV”yə deyiblər ki, hökumət məktubda göstərilənlərə qarşılıq verməyə hazır deyil və ümumiyyətlə Tel-Əvivin belə bir yolla getmək niyyəti yoxdur”.
İranı nüvə silahı hazırlamaq niyyətində ittiham edən İsrail 2025-ci il iyunun 13-dən bu ölkəyə qarşı kəskin hərbi hava və raket hücumları aparıb. İyunun 22-də ABŞ da hava hücumlarına qoşulub, İranın əsas nüvə təsisatlarına zərbələr endirilib. İyunun 23-də atəşkəs razılığına gəlinib.
İran İslam Respublikası 1979-cu ildə, inqilab dalğasında yaradılıb. Dövlət başçısı səlahiyyətlərini ali rəhbər həyata keçirir. 1989-cu il iyunun 3-dən bu postu 1939-cu il təvəllüdlü Əli Xamneyi tutur.
Hökumət başçısı funksiyası daşıyan İran prezidenti ümumxalq səsverməsində 4 il müddətinə seçilir. 2024-cü il iyulun 28-dən 1954-cü il təvəllüdlü Məsud Pezeşkian prezidentdir.
290 nəfərlik ölkə parlamenti (İslam Şurası Məclisi) 4 ildən bir majoritar sistemlə (dairələr üzrə) seçilir. İndiki parlament 2024-cü ilin yazında formalaşıb.
Mənbə: Jpost.com
