Ehtiyat bankın yaraşığıdır?
İqtisadçı Samir Əliyev Mərkəzi Bankın 6 iyun 2022-ci il qərarından yazıb. Novator.az-ın məlumatına görə, ekspert qeyd edir ki, həmin qərarla “Məcburi ehtiyatların norması, hesablanması və saxlanması qaydası” yenilənib: “Dəyişiklik nəticəsində məcburi ehtiyatların normaları (MEN) dəfələrdə artırılıb. Milli valyutada depozitlər üzrə MEN 0,5%-dən 4%-ə, xarici valyutada depozitlər üzrə 1%-dən 5%-ə qaldırılıb. Mərkəzi Bank bunun inflyasiya təzyiqlərinin artdığı şəraitdə izafi likvidliyin əlavə sterilizasiyası məqsədi daşıdığını qeyd edib.
2022-ci il mayın 1-nə bank sektorunda məcburi ehtiyatların həcmi 193,6 milyon manat olub. Yəni bu məbləğ sadəcə Mərkəzi Bankın hesablarında saxlanır. İndi isə MEN-in əhəmiyyətli artımı nəticəsində bu vəsaitin həcmi depozit qoyuluşunun artım tempindən asılı olaraq əhəmiyyətli dərəcədə artacaq. Bu o deməkdir ki, banklar vəsaitlərin daha çox hissəsini kredit qoyuluşuna yönəltmək əvəzində Mərkəzi Bankın hesabında passiv şəkildə saxlamalı olacaq. Bu, kredit resurslarının maya dəyərini artıracaq. Mərkəzi Bank bildirir ki, 6 iyun artımı bank sektoru üzrə öhdəliklərin maya dəyərinə cəmi 0,044% artırıcı təsir göstərir. Bankların öhdəliklərinin 80,4%-nin depozit portfeli olduğunu nəzərə alsaq, artırıcı təsirin daha yüksək olduğu görünər.
Bundan əvvəl MEN-ə dəyişiklik 2016-cı ildə edilmiş, xarici valyutada olan depozitlər üzrə faiz dərəcəsi 0,5%-dən 1%-ə qaldırılmış, qeyri-rezident bank və maliyyə təşkilatlarından, o cümlədən beynəlxalq maliyyə təşkilatlarından cəlb edilmiş vəsaitlər üzrə faiz dərəcəsi ləğv olunub (0,5% idi).
Mərkəzi Bankın yeni addımının bank sektoruna təsiri isə aşağıdakılar ola bilər:
– MEN faizini kompensasiya etmək üçün banklar, xüsusilə resurs qıtlığı olmayan iri banklar depozit faizlərini aşağı salmağa başlayacaq;
– xarici valyuta üzrə depozitlərin faiz dərəcələri sıfır həddinə yaxınlaşacaq;
– kreditlərin faiz dərəcələri arta bilər;
– bankların izafi likvidliyi bir qədər azalacaq;
– kiçik və depozitdən yüksək asılılığı olan banklar depozitlər üzrə faiz dərəcələrini saxlamağa çalışacaq, bu isə onların faiz gəlirlərini azaldacaq.
