Dollar neçə manatadır?
İqtisadçı Rövşən Ağayev manatın alıcılıq qabiliyyəti pariteti (AQP) üzrə məzənnəsindən yazıb. Novator.az-ın məlumatına görə, ekspert bildirir ki, AQP üzrə məzənnə müqayisə aparılan iki ölkədəki mal və xidmət səbətinin dəyəri əsasında müəyyən edilir: “Məsələn, bizdə 100 manatlıq əmtəə-xidmət səbətinin tam eyni tərkiblisini ABŞ-da 200 dollara almaq olursa, deməli, 1 dollar qarşısında real məzənnə 0,5 manatdır.
Dünya Bankının məlumatına görə, 2020-ci ildə Azərbaycanda AQP ilə adambaşına 14,5 min dollar ümumi daxili məhsul (ÜDM) düşüb. Milli valyuta ifadəsində bu göstərici 7,2 min manatdır. ÜDM-in tərkibinə daxil olan bütün əmtəə-xidmətləri bir səbət kimi qəbul etsək, nominal məzənnəsi 1,7 manat müəyyən edilən 1 dolların real məzənnəsi 0,5 manatdır. Bu bazada hesablanan AQP-ni əsas götürsək, Azərbaycandakı 300 manat ABŞ-da 600 dollar alıcılıq qabiliyyətinə bərabərdir.
Lakin ÜDM əsasında hesablanan AQP makroiqtisadi analizlər üçün yararlı olsa da, əhalinin sosial vəziyyətinə və istehlak qiymətlərinin səviyyəsinə münasibətdə tətbiq edilə bilməz. Çünki ÜDM-in tərkibindəki əmtəə-xidmətlərin əhəmiyyətli hissəsi istehlak yox, istehsal təyinatlıdır. Məsələn, xammal və materiallar, avadanlıqlar ev təsərrüfatlarının istehlakına getmir. Ona görə də sırf əhali baxımından AQP hesablamaq üçün ən vacib 300-400 adda əmtəə və xidmət səbətinin dəyəri əsas götürülməlidir”.
2015-ci ilin devalvasiyalarında dolların rəsmi kursu 0,7844 manatdan 1,5594 manata yüksəlib, 2016-cı ildə qiymət 1,7707 manata çatıb. 2017-ci ili 1,7001 manatla yola salan dollar 2018-ci il martın 7-dən banklara 1,7 manata təklif olunur.
Manatın sabitliyi Mərkəzi Bankın Dövlət Neft Fondunun iştirakı ilə keçirdiyi valyuta hərraclarında qorunur. Novator.az bildirir ki, fond 2016-cı ilin hərraclarında 4,9 milyard, 2017-ci ilin hərraclarında 3,6 milyard, 2018-ci ilin hərraclarında 6,5 milyard, 2019-cu ilin hərraclarında 6,6 milyard, 2020-ci ilin hərraclarında 7,3 milyard, 2021-ci ilin hərraclarında 6,7 milyard ABŞ dolları məbləğində vəsait satıb.
