İşğala məruz qalmış dövlətlərin sammiti: yeni razılaşmalar
Ukrayna paytaxtı Kiyevdə Demokratiya və İqtisadi İnkişaf Naminə Təşkilatın – GUAM-ın 20 illiyi ilə əlaqədar sammit keçirilib. Azərbaycanın Ukraynadakı səfirliyindən AZƏRTAC-a bildiriblər ki, sammitdə GUAM ölkələri arasında iqtisadi, siyasi, elmi, mədəni əlaqələr, o cümlədən qurumun 20 illik fəaliyyəti və gələcək strategiyası müzakirə olunub.
Azərbaycanın baş nazirinin müavini İsmət Abasov, Ukraynanın baş naziri Vladimir Qroysman, Gürcüstanın baş naziri Georgi Kvirikaşvili, Moldovanın baş naziri Pavel Filip sammitdə GUAM-ın 20 ildə beynəlxalq arenada qazandığı nailiyyətlərdən danışıblar. GUAM ölkələri arasında azad iqtisadi zonanın yaradılmasının, sabit inkişafın təmin edilməsinin, sosial-iqtisadi, nəqliyyat, energetika, elmi, texniki sahələrdə mövcud əlaqələrin intensivləşdirilməsinin və inteqrasiya proseslərinin gücləndirilməsinin önəmi vurğulanıb.
Azərbaycanın GUAM-a üzv dövlətlərlə hərtərəfli əlaqələrin inkişafına xüsusi diqqət yetirdiyini bildirən baş nazirin müavini İsmət Abasov bölgədəki mövcud münaqişələrin, xüsusən də Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin GUAM-a üzv ölkələrin inkişafına ciddi xələl gətirdiyini diqqətə çatdırıb.
Sammitdə GUAM-ın əməkdaşlıq coğrafiyasının genişləndirilməsi və enerji təhlükəsizliyinin təmin olunması məsələləri geniş müzakirə edilib, azad ticarət zonasının yaradılması, üzv ölkələrin dövlət sərhədlərindən keçən mallar və nəqliyyat vasitələri ilə bağlı gömrük prosedurlarının ayrı-ayrı nəticələrinin qarşılıqlı tanınması ilə bağlı sənədlər imzalanıb.
Sonra Ukraynanın Diplomatiya Akademiyasında azad ticarət və tranzit zonası mövzusunda biznes forumu keçirilib. Biznes forumunda GUAM-a üzv ölkələr arasında iqtisadi-ticari əlaqələrin genişləndirilməsi, biznes dairələrinin əməkdaşlığının möhkəmləndirilməsi istiqamətində geniş fikir mübadiləsi aparılıb. İsmət Abasov son illər Azərbaycanda həyata keçirilən qlobal iqtisadi layihələr, müasir standartlara cavab verən modern istehsalat müəssisələri haqqında ətraflı məlumat verib. Baş nazirin müavini Azərbaycanda istehsal olunan məhsulların, xüsusilə kənd təsərrüfatı məhsullarının GUAM ölkələrinin bazarlarına çıxarılmasının önəmini vurğulayıb, ölkənin bu istiqamətdə istənilən işbirliyinə hazır olduğunu bildirib.
Həmin gün GUAM ölkələrinin hökumət başçıları Ukrayna prezidenti Pyotr Poroşenko ilə görüşüblər. Ukrayna lideri azad ticarət zonasının yaradılmasına, üzv ölkələrin nəqliyyat dəhlizinin inkişafına dair imzalanmış sənədlərin əhəmiyyətini vurğulayaraq sammitin nəticələrini yüksək qiymətləndirib. Görüşdə həmçinin GUAM çərçivəsində təhlükəsizliyin gücləndirilməsi, kibercinayətkarlığa və terrorizmə qarşı mübarizə məsələləri müzakirə olunub, iştirakçılar GUAM-a üzv ölkələrin suverenliyi, ərazi bütövlüyü və beynəlxalq birlikdə tanınmış sərhədlərinin toxunulmazlığı məsələsində həmrəy olduqlarını bildiriblər.
Novator.az xatırladır ki, GUAM-ı Azərbaycan, Gürcüstan, Moldova və Ukrayna 1997-ci ildə təsis edib. Beynəlxalq regional təşkilatın təsis sənədində suverenlik, ərazi bütövlüyü, sərhədlərin toxunulmazlığı, demokratiya, hüququn aliliyi və insan hüquqlarına hörmət prinsipləri yer alıb.
2006-cı ildə birlik əsasında Demokratiya və İqtisadi İnkişaf Naminə Təşkilat – GUAM təsis olunub. GUAM-ın nizamnaməsinə görə, təşkilatın başlıca məqsədləri demokratik dəyərlərin bərqərar olunması, davamlı inkişafın təminatı, beynəlxalq və regional təhlükəsizliyin gücləndirilməsi, Avropaya inteqrasiyadır.
GUAM hesab edir ki, dövlətlərin ərazilərindəki münaqişələrin həlli yalnız suverenliyin qorunması, ərazi bütövlüyü və bu dövlətlərin beynəlxalq səviyyədə tanınan sərhədlərinin toxunulmazlığı əsasında həyata keçirilə bilər; dövlətlərin ərazisi hərbi işğal obyekti ola bilməz; separatizm və dezinteqrasiya perspektivsizdir; güc tətbiqi, etnik təmizləmə təcrübəsi və ərazi işğalı Avropa dəyərlərinə, sülh, demokratiya, sabitlik və regional əməkdaşlıq prinsiplərinə ziddir.
GUAM ölkələrinin hər biri işğala məruz qalıb. Azərbaycanın özünü müstəqil dövlət elan etmiş Dağlıq Qarabağ bölgəsi və onun ətrafındakı 7 rayon 1990-cı illərin əvvəlindən erməni işğalı altındadır.
Gürcüstanın Abxaziya, Cənubi Osetiya bölgələri 1990-cı illərdən özünü müstəqil dövlət elan etmiş rejimlərin əlindədir. 2008-ci ildə Rusiya Abxaziya və Cənubi Osetiyanı hərbi təcavüzlə işğal edərək onları “müstəqil dövlət” kimi tanıyıb.
Moldovanın Dnestryanı bölgəsi 1990-cı illərin əvvəllərində ölkədən ayrıldığını elan edib. Bununla bağlı yaranan silahlı münaqişədə Rusiya qoşunları separatçı rejimin tərəfini tutub. O zamandan qondarma rejimi Rusiya ordusu qoruyur.
Ukrayna torpaqlarını isə 2014-cü ilin fevralında Rusiya işğal edib. Krım Muxtar Respublikası və Sevastopol şəhəri Rusiya Federasiyasına birləşdirilib, Donbas bölgəsində isə Moskvadan dəstək alan iki separatçı rejim qurulub.
