23 iyun referendumunun nəticəsi dünyaya nə vəd edir?
Böyük Britaniyadakı 23 iyun referendumunun nəticəsi dünyanın siyasi-iqtisadi arenasında nə dəyişikliklər yarada bilər? Azərbaycanlı ekspertlər bu mövzuda şərhlər yayıb.
İyunun 23-də Böyük Britaniyada ölkənin Avropa İttifaqında qalıb-qalmamasını müəyyənləşdirən referendum keçirilib. Referenduma qatılanların 52%-i Britaniyanın Avropa İttifaqından çıxmasına tərəfdar çıxıb.
1957-ci ildə əsası qoyulmuş Avropa İttifaqına Böyük Britaniya 1973-cü ildə daxil olub. Hazırda Avropa İttifaqının daha 27 üzvü var: Almaniya, Avstriya, Belçika, Bolqarıstan, Çexiya, Danimarka, Estoniya, Finlandiya, Fransa, Xorvatiya, İrlandiya, İspaniya, İsveç, İtaliya, Kipr, Latviya, Litva, Lüksemburq, Macarıstan, Malta, Niderland, Polşa, Portuqaliya, Rumıniya, Slovakiya, Sloveniya, Yunanıstan.
Transparency.az-ın məlumatına görə, politoloq Azər Qasımlı yazır ki, Böyük Britaniyanın Avropa İttifaqını tərk etməsi ilə qurumun taleyi sual altında qalacaq: “Böyük Britaniya Avropa İttifaqının üzvü olsa da, quruma tam inteqrasiya həyata keçirməmişdi. Ölkə Şengen məkanı (Britaniyaya gəlmək istəyənlər viza almaq məcburiyyətində idi) və avro zonasına (öz valyutasını saxlamışdı) daxil deyildi, xarici siyasətdə tam müstəqil yol tutmuşdu. Məsələn, 2003-cü ildə Amerika Birləşmiş Ştatlarının İraqa müdaxiləsinə Avropa İttifaqının əsas ölkələri etiraz edəndə İngiltərə tam əks yol tutdu, ABŞ-ın yanında oldu. Böyük Britaniyada avroskeptiklərin mövqeyi hər zaman güclü olub və gec-tez ölkənin birlikdən çıxma ehtimalı yaşanıb.
Böyük Britaniya referendumundan sonra Avropa İttifaqının gələcəyi necə olacaq? Əsas sual budur. İngiltərənin birlikdən çıxması təsirsiz ötüşməyəcək. İlk növbədə Avropa İttifaqına qarşı siyasi təşkilatların, siyasətçilərin, bir sözlə, avroskeptisizm mövqeyi, birliyə daxil olan ölkələrdə milliyyətçilik meylləri güclənəcək. Bu da böyük ehtimalla mühacirlərin qarşısını almaq üçün Şenqen rejimini yenidən gözdən keçirmək və rejimi daha da sərtləşdirməklə nəticələnəcək.
İkincisi, Avropa İttifaqı daha müstəqil xarici siyasət yürütməyə başlayacaq. Anqlo-sakson trendi zəifləyəcək, ABŞ-ın Avropa İttifaqı ölkələrinə təsiri azalacaq, Almaniya və Fransa birmənalı söz sahibinə çevriləcək, Avropa ölkələrinin xarici siyasəti əsasən bu iki ölkənin qərarlarından asılı olacaq. Bu da müəyyən dövrdən sonra (miqrant probleminin həllindən sonra) Avropa İttifaqının postsovet ölkələri hesabına genişlənməsinə yaşıl işıq yandıra bilər. Bu siyasət ABŞ-ın da maraqlarındadır. Bir sözlə, Avropa İttifaqını dəfn etmək hələ çox tezdir”.
Politoloq Rövşən İbrahimov hesab edir ki, mövcud seçimlə Böyük Britaniya başını bəlaya salıb: “Ölkədə ciddi maliyyə, siyasi, geosiyasi, hətta ərazi bütövlüyü problemləri yaranacaq”.
İqtisadçı ekspert Qubad İbadoğlu referendumdan sonra dünya valyuta bazarında baş verən dəyişikliklərə nəzər salıb. Ekspert Azərbaycana təsirlərin də qaçılmaz olduğunu qeyd edib: “Böyük Britaniyada çoxluğun Avropa İttifaqını tərk etmək təklifini dəstəkləməsi dünya bazarlarında yeni təlatümlər yaradıb. Referendumun nəticələri bəlli olandan dərhal sonra ingilis funt sterlinqi dollara nəzərən 7,18 faiz, avro isə 2 faiz dəyər itirib. Həmin gün “Brent” markalı xam neft 2 dollara qədər ucuzlaşıb. Eyni zamanda bu hadisədən sonra fond bazarlarında səhmlərin dəyərində də dəyişikliklər müşahidə olunur. ABŞ iqtisadiyyatında əhəmiyyət kəsb edən indekslər dəyər qazanıb, Asiya iqtisadiyyatına təsiri olan indekslər isə dəyər itirib. Bu dəyişikliklər Azərbaycan manatının dollara nəzərən məzənnəsinə təzyiqləri də artıracaq. Dünyada dolların mövqeyini möhkəmləndirən bu cür tendensiyalar o cümlədən Türkiyə və Rusiya kimi inkişaf etməkdə olan ölkələrin milli valyutalarının məzənnəsinə də təsirsiz ötüşməyəcək”.
