İmpiçment: qonşularda və bizdə
Braziliya parlamenti ölkə prezidentini büdcə və vergi pozuntularında günahlandıraraq impiçment qaydasında vəzifədən kənarlaşdırmağa təşəbbüs göstərib. Konqresin Deputatlar Palatası aprelin 17-də impiçment təşəbbüsünü üçdə iki (342 nəfər) səs çoxluğu ilə dəstəkləyib, məsələ parlamentin yuxarı palatası olan Senata qaldırılıb.
Senatda prezidenti 180 gün müddətinə vəzifədən kənarlaşdırmaq üçün 41 səs gərəkdir. Tam impiçment üçün isə Senat Ali Məhkəmə sədrinin rəhbərliyi ilə toplanmalıdır. Həmin iclasda 54 deputat impiçmentə tərəfdar çıxsa, dövlət başçısı vəzifədən gedəcək.
Transparency.az Azərbaycandakı və iki qonşu ölkədəki impiçment mexanizminə nəzər salıb.
Ermənistanda prezident dövlətə xəyanətə və başqa ağır cinayətə görə vəzifədən kənarlaşdırıla bilər. Bunun üçün parlament sadə səs çoxluğu ilə Konstitusiya Məhkəməsinə müraciət edir. Konstitusiya Məhkəməsinin uyğun rəyi alındıqdan sonra parlamentin üçdə iki səs çoxluğu ilə prezidenti vəzifədən çıxarmaq hüququ var. Konstitusiya Məhkəməsinin uyğun rəyi olmasa, məsələ gündəmdən düşür.
Rusiyada prezidenti istefaya göndərmək hüququ parlamentin yuxarı palatası olan Federasiya Şurasına məxsusdur. Bu, parlamentin aşağı palatası olan Dövlət Duması xüsusi komissiyanın rəyi əsasında prezidentə dövlətə xəyanət və ya başqa ağır cinayət törətmək ittihamı irəli sürdükdə baş verir. Deputatların ən azı üçdə birinin təşəbbüsü ilə irəli sürülmüş həmin ittiham Ali Məhkəmənin rəyi ilə təsdiqlənməli və Konstitusiya Məhkəməsi ittihamın hüquqi baxımdan əsaslı olduğuna rəy verməlidir.
Dövlət Dumasının irəli sürdüyü ittiham və Federasiya Şurasının prezidenti vaxtından əvvəl vəzifədən kənarlaşdırmaq haqqında qərarı bu instansiyalarda ümumi deputatların ən azı üçdə ikisinin səsi ilə qəbul olunmalıdır.
Prezidentin vaxtından əvvəl vəzifədən kənarlaşdırılması haqqında qərar Dövlət Dumasının prezidentə qarşı irəli sürdüyü ittihamdan üç aydan gec olmayaraq qəbul edilməlidir. Federasiya Şurası həmin vaxt ərzində qərar qəbul etməsə, prezidentə qarşı ittiham rədd edilmiş sayılır.
Azərbaycan Konstitusiyasına görə, prezident ağır cinayət törətdikdə Konstitusiya Məhkəməsi Ali Məhkəmənin 30 gün müddətində verilən rəyi əsasında Milli Məclis qarşısında prezidenti vəzifədən kənarlaşdırmaq təşəbbüsü irəli sürə bilər.
Prezident Milli Məclis deputatlarının 95 səs çoxluğu ilə vəzifədən kənarlaşdırılır. Parlamentin bu qərarını Konstitusiya Məhkəməsinin sədri imzalamalıdır. Konstitusiya Məhkəməsi həmin qərarın imzalanmasına bir həftə ərzində tərəfdar çıxmazsa, qərar qüvvəyə minmir.
Prezidentin vəzifədən kənarlaşdırılması haqqında qərar Konstitusiya Məhkəməsinin Milli Məclisə müraciət etdiyi gündən başlayaraq 2 ay ərzində qəbul olunmalıdır. Bu müddətə göstərilən qərar qəbul edilməsə, prezidentə qarşı irəli sürülmüş ittiham rədd edilmiş sayılır.
Azərbaycanın tarixində bir dəfə impiçmentdən istifadə olunub. 1993-cü il iyunun 24-də Milli Məclis prezident Əbülfəz Elçibəyin vəzifələrini daha icra edə bilməməsi və səlahiyyətinin Ali Sovetin sədri Heydər Əliyevə keçməsi haqqında qərar çıxarıb (Qərarın mətni). Həmin il avqustun 29-da keçirilmiş referendumda Əbülfəz Elçibəyə etimadsızlıq göstərilib və bundan sonra yeni prezident seçkisinə gedilib.
