Manat nə vaxtadək ucuzlaşacaq?
Bu ay manat dollar qarşısında hər gün dəyər itirib: martın 1-də rəsmi məzənnə 1,5687 manat, 2-də 1,5764 manat, 3-də 1,5843 manat, 4-də 1,6019 manat, 7-də 1,6105 manat, 9-da 1,6228 manat olub. Martın 10-da isə rəsmi məzənnə 1,6315 manata qalxıb.
İqtisadçı ekspert Qubad İbadoğlu yazır ki, manatın məzənnəsi sərbəst dönərli valyutalara nəzərən gerçək dəyərinə çatmayınca sabitləşməyəcək. Transparency.az-ın məlumatına görə, ekspert Mərkəzi Bankın üzən məzənnə rejimini imitasiya etdiyini bildirir: “Mərkəzi Bank üzən məzənnə siyasətinə tam keçidi təmin etmək üçün eksperiment aparır. İlk vaxtlar üzən məzənnəyə keçidə cəhd edən qurum sonra geri çəkilərək bir müddət manatı cüzi də olsa bahalaşdırdı. Hazırda isə əks proseslərə rəvac verir, dəyişiklikləri dəyərləndirir, valyuta bazarı iştirakçılarının və əhalinin davranışını öyrənməyə çalışır.
Hazırkı siyasət bir müddət davam edəcək və manat yenə də ucuzlaşıb öz gerçək dəyərinə yaxınlaşacaq. Onun gerçək dəyərini alıcılıq qabiliyyətinin paritetləri əsasında müəyyənləşdirmək mümkündür. Şübhəsiz ki, Mərkəzi Bank belə bir hesablama aparıb və manatın ABŞ dollarına nəzərən gerçək dəyərini müəyyənləşdirib. Rəsmilər də başa düşür ki, manatın sabitləşməsi və ona olan inamın bərpası yalnız həmin nisbət təmin olunanda mümkündür”.
Ekspert əlavə edir ki, milli valyutanın real səviyyəsinə çatmaq üçün qısa, orta və uzun müddətli yanaşmalar mövcuddur: “Qısamüddətli yanaşma üzən məzənnəyə tam keçidlə təmin edilir və bu zaman məzənnə bazar iştirakçılarının milli və xarici valyutaya olan tələb və təklifi əsasında satış əməliyyatları ilə tarazlaşdırılır. Bu zaman Mərkəzi Bank müstəsna hallarda məzənnənin kəskin tərəddüdlərinin qarşısını almaq üçün valyuta bazarına müdaxilə edib məzənnə dəyişikliyini hamarlaya bilər.
Ortamüddətli yanaşma hazırda tətbiq olunur. Belə ki, manatın məzənnəsi Mərkəzi Bankın valyuta bazarında satış əməliyyatlarına aktiv müdaxiləsi ilə hərdən ucuzlaşdırılmaqla, hərdən də bahalaşdırılmaqla hədəfə yaxınlaşdırılır.
Uzunmüddətli yanaşma isə təsbit edilmiş məzənnə rejimi ilə milli valyutanın xarici valyutaya qarşı aylarla dəyişməz saxlanılması və bir müddətdən sonra devalvasiya aparılmasıdır. Bu yanaşma valyuta ehtiyatları kifayət qədər olanda həyata keçirilir. Hazırda Mərkəzi Bankın belə imkanı olmadığından əvvəllər tətbiq olunan həmin yanaşma gündəmdə deyil.
Hesab edirəm ki, ortamüddətli dövrdə Mərkəzi Bank manatı sərbəst dönərli valyutalara nəzərən ucuzlaşdıracaq, onu tam üzən məzənnə rejiminə keçidə hazırlamaqla məşğul olacaq. Çünki başqa alternativ qalmayıb. Qarşıda ölkənin iş təqvimində ən uzun tətilin gəldiyini, xaricə səfərlərin çoxalacağını və valyutaya olan tələbin artacağını nəzərə alsaq, bayramqabağı günlərdə manat ucuzlaşmaqda davam edəcək”.
